Fosfat kislotalar

Fosfat kislotalar - fosfat angidrid (R2O5)ning suvli hosilalari. Bir molekula fosfat angidrid bilan bir necha molekula suv birikishiga karab 3 xil fosfat kislota olinishi mumkin: R2O5+N2O^2NRO, (metafosfat kislota); R,O5+2N2O^N4R2O7 (pirofosfat kislota); R,O5+ZN2O"2N3RO4 (ortofosfat kislota). Bularning ichida eng muximi ortofosfat kislota, u toʻgʻridantoʻgri fosfat kislota deb ataladi. Fosfat kislota (N3RO4) — rangeiz, tiniq kristall modda. Suyuqlanish temperaturasi 42,35°, zichligi 1,87 g/sm’. Normal sharoitda inert, yuqori trada koʻpgina metall va ularning oksidlari bilan reaksiyaga kirishadi va, hatto kvars bilan oltinga ham taʼsir etadi. Fosfat kislota suv bilan har qanday nisbatda aralashadi. Ortofosfat kislota 3 asosli, u 3 xil tuz hosil qiladi, mas, Sa(N2RO4)2 — kaltsiy digidrofosfat (birlamchi fosfat); Sa2(NRO4)2 — kaltsiy gidrofosfat (ikkilamchi fosfat); Sa3(RO4)2 — kaltsiy fosfat (uchlamchi fosfat).
Fosfat kislota texnikada ekstraksion va termik usullar bilan olinadi. Ekstraksion usul maydalangan va ozroq fosfatga kislota qoʻshilgan tabiiy fosforitni sulfat kislota eritmasida eritishdan iborat. Termik usulda esa avval fosforitdan sof fosfor ajratib olinadi, soʻngra uni kuydirib fosfor (V) oksid — fosfat angidrid hosil qilinadi. Bu moddaga suv taʼsir ettirib uni N,RO4 ga aylantiriladi. Metafosfat kislota orto yoki pirofosfat kislotani qizdirib olinadi. Pirofosfat kislota esa gidrofosfatlarni qizdirib va boshqa usullarda olinadi.
Fosfat kislota oʻgʻitlar, texnik reaktivlar ishlab chiqarishda muhim xom ashyo. U organik mahsulotlar sintezida, faollangan kumir ishlab chiqarishda, metallar sirtida himoya qoplamalar hosil qilishda qoʻllanadi. Tozalangan, oziq-ovqat fosfat kislotasi deb ataladigan xili spirtsiz ichimliklar, farmatsevtik preparatlar, ozuqa konsentratlari tayyorlashda ishlatiladi.
Gipofosfor kislotasi (H3PO2): xossalari, ishlatilishi va reaktivlari
U fosfor bilan bog'langan vodorod atomlari fosfinatlar deb ataladigan organik guruhlar bilan almashtirilgan hosilalar yoki tuzlarning tavsiflovchi taqdimoti uchun ishlatiladi. Gipofosfit atamasi gipofosfor kislotasi (HYPOPHOSFHOROUS ACID, S.F.) nomidan kelib chiqqan har qanday tuz, efir yoki anion uchun ham ishlatiladi.
Ushbu birikma fosfor kislotasi va vodorod fosfidi bilan birgalikda fosforni ishqoriy yoki ishqoriy erdagi gidroksidi eritmasida qaynatganda hosil bo'ladi. Gipofosfor kislotasi bariy tuzini sulfat kislota bilan parchalash orqali ajratib olinadi (Wills, 1858). Bariy tuzi, Ba H₂PO₂)₂, u osonlikcha qayta kristallanadi va undan erkin kislota beshinchi molyar eritmaning ikki marta parchalanishi bilan tayyorlanishi mumkin, bu hisoblangan miqdordagi oltingugurt kislotasining 25 dan 25 foizigacha.
Filtrlangan eritma avval uning hajmining o'ndan bir qismigacha, keyin esa harorat 105 ° S ga ko'tarilguncha bug'lanishi mumkin.