Fanlar tizimi, unda falsafaning o`rni va ahamiyati. Falsafiy bilimlar tizimi va uning xususiyatlari

---

---

REJA: 
Fanlar tizimi, unda falsafaning o`rni va ahamiyati. 
Falsafiy bilimlar tizimi va uning xususiyatlari. 
Falsafiy g`oyalar, nazariyalarning asosiy yo`nalishlari va vazifalari. 
1. 
2. 
3. 

---

FALSAFIY BILIMLAR TIZIMI. 
•
DUNYODA XILMA-XIL FANLAR BOR. MUAYYAN SOXAGA OID ILMIY BILIMLAR TIZIMI FAN DEB ATALADI. ULAR 
«
Т
ABIIY FANLAR», «IJTIMOIY FANLAR», «ANIQ FANLAR», «
Т
EXNIKA FANLARI» KABI SOXALARGA BO`LINADI. 
JAMIYAT VA INSONNI O`RGANUVCHI, ULAR TO`G`RISIDAGI TURLI BILIM SOXALARINI QAMRAB OLADIGAN 
TARIX, FALSAFA, ADABIYOTSHUNOSLIK, TILSHUNOSLIK KABI IJTIMOIY FANLAR YAGONA FAN SOXASI 
—
IJTIMOIY FANLAR SOXASIGA KIRADI. FIZIKA, XIMIYA, BIOLOGIYA, MATEMATIKA KABI FANLAR ESA TABIIY 
FANLAR SOXASIGA MANSUB. («FAN FALSAFASI» BO`LIMIDA BU MASALALARGA ATROFLICHA TO`XTALAMIZ). 
•
MA’LUMKI
, INSON O`Z QIZIQISHI VA EXTIYOJLARINI QONDIRISH MAQSADIDA QADIM ZAMONLARDAN BOSHLAB 
DUNYONI BILISHGA HARAKAT QILGAN. JAMIYAT TARAQQIYOTI YO`QSALIB BORISHI BILAN KISHILARNING BILIM 
DOIRASI KENGAYIB, TAFAKKURI RIVOJLANIB BORGAN. BOSHQACHA AYTGANDA, BILIMLAR TIZIMI INSONIYAT 
TARAQQIYOTINI HARAQATLANTIRUVCHI MUHARRIKKA (MEXANIZMGA) AYLANGAN. 

---

•
AVVALGI MAVZUDA 
TA’KIDLAB
O`TGANIMIZDEK, OLAM VA ODAMNING YARALISHI, MAVJUDLIK VA 
RIVOJLANISH QONUNIYATLARINI AFSONA VA RIVOYATLAR ASOSIDA TUSHUNTIRISHNI MAQSAD QILIB 
OLGAN DUNYOQARASH SOXASI «MIFOLOGIYA» (MIF 
—
AFSONA, LOGOS- 
TA’LIMOT
DEGANI) DEB 
ATALADIGAN BO`LADI. ILOXIY VA RUXIY QARASHLARING O`RNI VA AHAMIYATINI MUTLOQLASHTIRADIGAN 
TAFAKKO`RNING BIR YO`NALISHI «
Т
EOLOGIYA» (TEO 
—
XUDO, LOGOS 
—
TA’LIMOT
DEGANI) DEGAN NOM 
OLDI. 

---

FALSAFIY YO`NALISHLAR, TADQIQOT OLIB BORADIGAN SOXASIGA KO`RA, O`ZIGA XOS BO`LIB, ASOSIYLARI QUYIDAGILARDIR: 
ONTOLOGIYA 
—
OLAM, INSON VA JAMIYATNING 
OB’EKTIV
-UNIVERSAL MOHIYATI TO`G`RISIDAGI FALSAFIY 
TA’LIMOTDIR
. BOSHQACHA 
AYTGANDA, U BORLIQ TO`G`RISIDAGI, INSONNING OLAMGA BO`LGAN MUNOSABATI HAQIDAGI FALSAFIY BILIM SOXASIDIR. 
GNOSEOLOGIYA 
—
BILISH FALSAFASI BO`LIB, OLAMNI ANGLASH, BILISH NAZARIYASI, BILISHNING SHAKLI, USULLARI VA IMKONIYATLARI 
TO`G`RISIDAGI 
TA’LIMOTDIR
. 
AKSIOLOGIYA 
—
QADRIYATSHUNOSLIK YOKI QADRIYATLAR TO`G`RISIDAGI FALSAFIY 
TA’LIMOT
. 
PRAKSIOLOGIYA 
—
INSONNING PREDMETLI-O`ZGARTIRUVCHAN, AMALIY FAOLIYATI TO`G`RISIDAGI FALSAFIY 
TA’LIMOT
. 
METODOLOGIYA 
—
BILISH VA O`ZGARUVCHAN FAOLIYAT USULLARI TO`G`RISIDAGI 
TA’LIMOT
. 
LOGIKA 
—
TAFAKKUR SHAKLLARI (TUSHUNCHA, XUKM, XULOSA) VA TAFAKKUR VOSITALARINI (
TA’RIF
, QOIDA, MUXOKAMA, TAFAKKUR 
QONUNIYATLARI), ULARNING MAZMUNIDAN 
QAT’I
NAZAR, HOLIS O`RGANUVCHI 
TA’LIMOT
. 
ETIKA 
—
AXLOQ FALSAFASI, INSONIYATNING AXLOQIY TAMOYILLARI, TALAB VA TARTIB-QOIDALARI TO`G`RISIDAGI FAN. 
ESTETIKA 
—
NAFOSAT FALSAFASI, JAMIYAT VA INSON HAYOTIDA GO`ZALLIKNING O`RNI, QONUN-QOIDALARI TO`G`RISIDAGI QARASHLAR 
MAJMUI 

---

FALSAFANING VAZIFALARI (FUNKSIYALARI). BU FANNING IJTIMOIY FANLAR TIZIMIDAGI O`RNI VA AHAMIYATI 
UNING DUNYOQARASHNI SHAKLLANTIRISH, USLUBIY, GNOSEOLOGIK, EVRISTIK, PEDAGOGIK-DIDAKTIK, 
PRAKSEOLOGIK VAZIFALARI (FUNKSIYALARI) BILAN BELGILANADI. 
BUNDAN AVVALGI 
MA’RO`ZAMIZDA
FALSAFIY DUNYOQARASHNING GENEZISI, VAZIFASI VA AHAMIYATI HAQIDA 
ANCHA BATAFSIL TO`XTALIB O`TGAN EDIK. USHBU 
MA’RO`ZADA
ESA, UNGA QO`SHIMCHA QILIB, FALSAFA FAN 
SIFATIDA DUNYOQARASHNI SHAKLLANTIRISH BORASIDA QANDAY VAZIFANI BAJARADI, DEGAN SAVOLGA JAVOB 
TOPISHGA HARAKAT QILAMIZ. 
FALSAFA FANINING DUNYOQARASHNI SHAKLLANTIRISH BORASIDAGI VAZIFASI: 
- BIRINCHIDAN, INSON QARASHLARINING SHAKLLANISH IMKONIYATLARI, USUL VA VOSITALARINI, ULARNING 
KUNDALIK ONG DARAJASIDAN NAZARIY G`OYALAR DARAJASIGA KOTARILISH JARAYONINI, MIFOLOGIK DUNYO 
QARASHDAN FARQLARINI; 
- IKKINCHIDAN, MILLIY DUNYOQARASHNI SHAKLLANTIRISHDAGI TURLI FAN YO`NALISHLARINING MUAYYAN 
VAZIFALARINI, ULARNING BIR-BIRI BILAN G`OYAVIY HAMKORLIK QILISH VA UYG`UNLASHUV TAMOYILINI; 
- UCHINCHIDAN, ILMIY DUNYOQARASHNING MILLIY VA UMUMINSONIY MANFAATLARGA MOS KELISHINI 
ANIQLASHDA NAMOYON BO`LADI. 

---

FALSAFA FANINING USLUBIY VAZIFASINI IZOHLASH UCHUN AVVALO USLUB (METODOLOGIYA) 
TUSHUNCHASINI BILIB OLISH LOZIM. METODOLOGIYA 
—
FALSAFA FANINING TADQIQOT 
OB’EKTINI
O`RGANISHGA YO`NALTIRILGAN ENG UMUMIY TAMOYILLAR, USUL VA VOSITALAR TIZIMIDIR. 
METODOLOGIYA SO`ZINING MANTIQIY MAZMUNI HAM BORLIQNI BILISHNING USUL VA VOSITALARI 
HAQIDAGI 
TA’LIMOT
, DEGAN 
MA’NONI
ANGLATADI. SHU 
MA’NODA
FALSAFA BOSHQA FANLAR UCHUN 
METODOLOGIYADIR. 
FALSAFANING GNOSEOLOGIK VAZIFASI, UNING BORLIQNI BILISH UCHUN UMUMIY METODLAR 
TIZIMINI YARATISHI BILAN BOG`LIQ. BUNDA BILIMLARNING XAQIQIYLIGI MASALASI ASOSIY 
O`RIN TUTADI. FALSAFANING GNOSEOLOGIK FUNKSIYASI, ONG VA DUNYONI BILISH MASALASIGA 
BAG`ISHLANGAN 
MA’RO`ZALARIMIZDA
ANCHA BATAFSIL 
MA’LUMOTLAR
BERISH KO`ZDA 
TUTILGAN. 

---

FALSAFANING EVRISTIK FUNKSIYASI («EVRIKA» GREKCHA SO`Z BO`LIB, KASHF ETISH, 
DEGAN 
MA’NONI
ANGLATADI) GNOSEOLOGIK VAZIFASI BILAN BOG`LIQ BO`LIB, TABIAT, 
JAMIYAT VA INSON TAFAKKURI RIVOJLANISHINING UMUMIY YANGI QONUNIYATLARINI 
KASHF ETISHNI HARAKTERLAYDI. SHU BILAN BIRGALIKDA BU FUNKSIYAGA O`ZINI O`ZI 
ANGLASHNI, MILLIY O`ZLIKNI ANGLASHNI HAM KIRITISH MAQSADGA MUVOFIQ. ZERO, 
INSON VA MILLATNING O`ZLIGINI ANGLASHI O`Z TARIXINING XAQQONIY QIRRALARINI VA 
KELAJAK ISTIQBOLLARINI KASHF ETISH BILAN BELGILANADI. 
FALSAFANING PRAKSIOLOGIK FUNKSIYASI FALSAFIY G`OYA VA NAZARIYANING IJTIMOIY 
HAYOTGA AMALIY TATBIQ ETILISHI BILAN IZOHLANADI. 
HAR QANDAY AMALIY FAOLIYAT MUSTAXKAM ILMIY NAZARIYAGA ASOSLANMASA, SALBIY 
OQIBATLARGA OLIB KELISHI MUMKIN. SHUNINGDEK, FALSAFANING BU FUNKSIYASI 
NAZARIYANING AMALIYOTGA JORIY ETISH USLUB VA VOSITALARINI ANIQLASHNI HAM O`Z 
ICHIGA OLADI. 

---

FALSAFA TARBIYAVIY VAZIFANI BAJARADI. INSONNING 
MA’NAVIY
BARKAMOLLIKKA 
YETISHISHIDA FALSAFANING O`RNI VA AHAMIYATI KATTADIR. 
Х
USUSAN, «AXLOQ 
FALSAFASI» KISHIDA YO`QSAK AXLOQIY 
ME’YORLAR
—
VATANPARVARLIK, 
MEHNATSEVARLIK, G`OYAVIYLIK, E`TIQOD, IJTIMOIY-SIYOSIY FAOLLIK VA 
MAS’ULIYATNI
XIS ETISH TUYG`ULARINI TARBIYALAYDI. «HUQUQ FALSAFASI» HUQUQIY ONGNI, HUQUQIY 
MADANIYATNI, IJTIMOIY NAZORATNING BOSHQA HUQUQIY USUL VA VOSITALARINI 
NAZARIY-AMALIY JIXATLARDAN ISHLAB CHIQADI. «
Т
ABIATSHUNOSLIK FALSAFASI» 
TA’LIM
-TARBIYA SOXASIDA O`ZIGA XOS AHAMIYATGA EGA. INSONNING TABIATNI BILISH 
BORASIDAGI INTILISHLARI MOHIYATINI YORITADI, TABIATGA NISBATAN OQILONA 
MUNOSABATNI SHAKLLANTIRIB, UNI MUXOFAZA QILISHNING NAZARIY ASOSLARINI 
BELGILAB BERADI. 

---

Т
ARIX FALSAFASI. INSONNING ONGLI FAOLIYATI IJTIMOIY MUNOSABATLAR MAJMUIDA IBORAT. BU MUNOSABATLARNING 
ENG 
UMUMIY QONUNIYATLARINI O`RGANUVCHI FALSAFIY BILIMLAR O`Z TARIXIGA EGA. 
Х
AKKONIY YORITILGAN TARIX MILLIY 
FALSAFANI, MAFKO`RANI SHAKLLANTIRISHDAGI ASOSIY MANBA BO`LIB XIZMAT QILADI. «
Т
ARIXNI BILMAY TURIB, 
MAFKO`RANING FALSAFIY NEGIZLARINI ANGLAB BO`LMAYDI. CHUNKI MAFKO`RANING FALSAFIY ASOSLARI O`Z DAVRIDA 
TARIXIY HAQIQAT TUFAYLI TUG`ILGAN... 
Т
ARIX VA FALSAFA MANTIQIY RAVISHDA BIR-BIRINI TAQOZO ETADIGAN, KERAK 
BO`LSA, TULDIRADIGAN, TARAQQIYOT JARAYONLARI HAQIDA YAXLIT TASAVVUR BERADIGAN, OK-QORANI FARQLASHDA 
ASOS BO`LADIGAN FANLARDIR»3. AFSUSKI, KO`PGINA QO`LLANMALARDA U YOKI BU FAYLASUFNING 
TA’LIMOTIGA
ALOXIDA 
E’TIBOR
BERILADI, U XAQDA CHUQUR FIKR YURITILADI. AMMO USHA DAVR QANDAY EDI, NIMA SABABDAN 
MUAYYAN OLIM AYNAN SHU G`OYANI ILGARI SO`RGAN, NEGA UMRINI BIROR-BIR 
TA’LIMOTNI
TARG`IB ETISH BILAN 
O`TKAZGAN, DEGAN MASALALARGA KAM 
E’TIBOR
BERILADI. ASLIDA, DAVR OLIM VA FAYLASUF KAMOLOTIDA MUXIM 
O`RIN TUTADI. UNING G`OYALARI TUG`ILISHI UCHUN ASOS BO`LADI, BU G`OYALAR QO`LLANADIGAN IJTIMOIY AMALIYOT 
BO`LIB XISOBLANADI. 

---