Fanidan tayorlagan mustaqil ishi mavzu: xalqaro birliklar tizimi

---

FARG’ONA PALITEXNIKA INSTITUTI 

KOMPYUTERLASHGAN LOYHALASH TIZIMLARI 

FAKULTETI 70-20 TJBAKT GURUH TALABASI 

RO’ZIBOYEV NAVRUZNING

SOHANING TEXNOLOGIK O’LSHASHLARI VA 

ASBOBLARI

FANIDAN TAYORLAGAN 

MUSTAQIL ISHI

---

MAVZU: XALQARO BIRLIKLAR TIZIMI

•

REJA

1.

Xalqaro birliklar tizimi haqida ma’lumot

2. Xalqaro birliklar tizimiga nimalar kiradi

3. Jismoniy o'lchov birliklari xalqaro tizimi. Jismoniy miqdor

---

Xalqaro birliklar tizimi

•

Xalqaro birliklar tizimi

(SI — Sisteme Internationale) 

(

fransuzcha

:

S

ystème

I

nternational d’Unités) — fizik kattaliklarning asosiy va

hosilaviy o

ʻ

lchov birliklar tizimi. O

ʻ

lchov va tarozilar bo

ʻ

yicha Parijda o

ʻ

tkazilgan

11Bosh konferensiyada qabul qilingan (1960). Xalqaro birliklar tizimini yettita asosiy 

birlik, ikkita qo

ʻ

shimcha birlik va hosilaviy birliklar tashkil etadi. Asosiy birliklar: 

uzunlik birligi — metr (m), massa birligi — kilogramm (kg), vaqt birligi — sekund

(s), termodinamik temperatura birligi — Kelvin (K), tok kuchi birligi — amper (A), 

yorug

ʻ

lik kuchi — sham, kandela (kd) va modda miqdori — mol (mol). Qo

ʻ

shimcha

birliklar: yassi burchak birligi — radian (rad), fazoviy burchak birligi —steradian

(ster). Hosilaviy birliklar asosiy o'lchov birliklaridan foydalanib ma

ʼ

lum fizik

qonuniyat asosida aniqdanadi. Bunda koeffitsiyent o'lchamga ega emas va birga teng

deb olinishi kerak.

---

•

Fizik kattalikning berilgan birliklar tizimidagi asosiy fizik kattaliklar

ulchamlari bilan bog

ʻ

lanishi ifodasiga shu kattalikning o

ʻ

lchamliligi deb 

ataladi. SI tizimida asosiy kattaliklar uzunlik, massa, vaqt, elektr toki kuchi, 

termodinamik temperatura, yorug

ʻ

lik kuchi, modda miqdori o

ʻ

lchamliklari

moye ravishda L, M, T, I, Q, J, L^orqali ifodalanadi.

•

Xalqaro birliklar tizimit. fan va texnikaning barcha sohalarini o

ʻ

z ichiga

kamrab oladi. Xalqaro birliklar tizimit.da mexanik, issiklik, elektr, magnit va

boshqa kattaliklar o

ʻ

zaro bog

ʻ

langan buladi. Ushbu tizimning asosiy va

hosilaviy birliklari amaliy o

ʻ

lchashlar uchun juda qulay hisoblanadi. Fizik

kattaliklar 1960 Parizhda qabul qilindi

---

---

Jismoniy o'lchov birliklari xalqaro tizimi. 

Jismoniy miqdor

•

1954 yilda choralar va og'irliklar bo'yicha umumiy konferentsiya (GKMV) 

xalqaro munosabatlarda foydalanish uchun oltita katta jismoniy shaxsni

aniqladi: metr, kilogramm, ikkinchisi, amper, İzvin, Kelvin va sham. 1960 

yilda choralar va og'irlik bo'yicha XI Bosh konferentsiyasi Si tomonidan 

tashkil etilgan xalqaro birliklar tizimini rus tilida tasdiqladi. Keyingi yillarda

umumiy konferentsiya bir qator konferentsiya qabul qilindi Natijada, tizim

etti asosiy birlik, qo'shimcha magnitiya qo'shimcha va hosilaviy birliklari

bo'lgan o'zgarishlar, shuningdek, asosiy bo'linmalarning quyidagi ta'riflarini

ishlab chiqdi:

---

•

uzunlik birligi

- metr - vakuoda yorug'lik yorug'ligi 1/2997992458 ulushiga

qadar yorug'lik nuri bo'lgan yo'lning uzunligi;

•

mass birligi

- Kilogramm - og'irlik,

teng massa

Xalqaro prototip

kilogrammi;

•

vaqt birligi

- ikkinchis - 9192631770 yil nurlanish davrining davomiyligi, bu

tashqi maydonlar buzilishi bo'lmaganda CesI-133 atomining asosiy qismi

o'rtasidagi ultra, 133 atomining o'tish davri;

•