Ер юзидаги барча организмлар ташқи муҳитда яшаб қолиши ва ўзидан кейин насл қолдириши учун турли хил мослашиш хусусиятига эга

Ер юзидаги барча организмлар ташқи муҳитда яшаб қолиши ва ўзидан кейин насл қолдириши учун турли хил мослашиш хусусиятига эга. Баъзи ўсимликлар йирик тиканлар ҳосил қилса, бошқалари тиканлари, барглари ва баъзан гулларидан-да воз кечиб ҳимояланишга ўтади. Бош­қа тур ўсимликлари эса ер устки қисмидаги бўлагини қуритиб, илдизи билан ер тагида мослаша олади ва қулай шароит бўлганида, яна ўсишда давом этади.
Ж умладан, Австралияда ўсаётган баланд пояли эвкалит дарахти ташқи муҳитга мослашиб, ўсиб кетиши учун бир йилда 1400 челак сув буғлатиб, ўзини сақлаб қолади. Шундай ўсимликлар ҳам борки, улар намли ва сувли ерларда ўсади, уларсиз ривожлана олмайди. Лекин саксовул ўсимлиги намликни кўтара олмайди, натижада у сувга тушиб қолганида ўсишдан тўхтаб, тез нобуд бўлади. Сабаби — саксовул ксерофит ўсимлик, у танасидаги сувни кам буғлатишга мослашган бўлади. Олимлар кузатиб, шуни маълум қилдиларки, баъзи ўсимликлар қуёшнинг ботиши ва чиқиши вақтида ҳаракатланиб, бош­қа вақтда эса тинч ҳолатга ўтадилар. Масалан, эрталабки соат 4 — 5 ларда макка гули очила бошлайди ва қуёшнинг ҳарорати кўтарилиши билан уларнинг ҳарорати ва очилиши суст­лашиб, ёпила бошлайди. Ҳаво очиқ ва иссиқ вақтларда момақаймоқ гули очила бошлайди, ҳароратнинг пасайиши билан улар гулларининг очилиши сустлашиб, сўлиб боради.
Бундай ўсимликларга мисол қилиб, шоли, ғўза, номозшомгул, кунгабоқар кабиларни ҳам айтиш мумкин. Таниқли олимлардан бири Карл Ленней гулли ўсимликларнинг ташқи муҳитга мосланишини ўрганиб, «гуллар соати»ни яратишни таклиф қилган эди. Бундай гул соатлар Унсалида ХВИИИ асрнинг 20-йилларида пайдо бўлган. Масалан, эчкисоқол ўсимлигининг гули тонгда, 3-5 ларда очилса, кечки соат 24:00 ларда эса кактуснинг гули ёпила бошлайди.
Бундай ўзгаришлар кун ва туннинг ўсимликларга кўрсатган таъсири натижасида юз беради. Масалан, клавер пиёзи ўсимлигининг барглари кундузи таранг ва бўлиқ бўлиб туради, кечга бориб эса сўлиб, қурий бошлайди. Сабаби — ҳарорат кўтарила бошлаганда ўсимлик таркибидаги сув кўп буғланиб кетади, натижада таранг ҳолатдаги барглар секин-аста сўлий бошлайди.