Elektr apparatlar

Elektr apparatlar — turli qurilmalar, mashinalar, mexanizmlar va boshqalarning elektr va noelektr parametrlarini oʻzgartirish, rostlash, oʻlchash, nazorat qilish hamda ularni ortiqcha kuchlanishlardan himoya qilish uchun moʻljallangan elektr qurilmalar. Vazifasiga koʻra, kommutatsion, ishga tushiruvchirostlovchi, rostlovchi, cheklovchi, oʻlchovchi, nazorat qiluvchi turlarga boʻlinadi. Ishi qanday fizik hodisaga asoslanganligiga qarab, Elektr apparatlarni elektromagnit, issiqlik, induksion va boshqalar turlarga ham boʻlish mumkin. Baʼzan, bir apparatning ishi bir necha fizik hodisalarga asoslangan boʻladi. Avtomatik va noavtomatik Elektr apparatlar ham farqlanadi. Elektr apparatlar jumlasiga boshqarish knopkalari, rubilniklar, ajratkichlar, viklyuchatellar (kommutatsion Elektr apparatlar), kontaktorlar, kontrollyorlar, magnitli ishga tushirgichlar, reostatlar va boshqalar (ishga tushiruvchirostlovchi Elektr apparatlar), rostlagichlar, stabilizatorlar va boshqalar (rostlovchi Elektr apparatlar), elektr reaktorlar, eruvchan saqlagichlar, razryadniklar va boshqalar (cheklovchi Elektr apparatlar), tok transformatorlari, kuchlanish transformatorlari (oʻlchovchi Elektr apparatlar) va boshqalar qurilmalar kiradi. Elektr apparatlar elektr tarmoqlarini himoya qilish tizimlarida, ishlab chiqarish jarayonlarida qoʻllaniladigan ishga tushirishrostlash qurilmalarida, transport vositalarida, avtomatika va telemexanika tizimlarida, aloqa, radio va televideniye tarmoqlari va boshqalar koʻp sohalarda ishlatiladi.
Izolyator — 1) elektr kuchlanishi ostida boʻlgan elektr qurilmalarini elektrdan ajratish (izolyasiyalash) va mexanik bogʻlash uchun moʻljallangan qurilma. I. dielektrik va uni mahkamlash detallaridan iborat. Tokni yomon oʻtkazadigan materiallar (mas, chinni, ebonit, shisha, steatit, ultrachinni va b.) dan yasaladi. I.ning tuzilishi va oʻlchamlari ularga qoʻyiladigan mexanik yuk (nagruzka) lar va qurilmadagi elektr kuchlanishga, ishlatish sharoitlariga qarab tanlanadi. Elektr uzatish liniyalaridagi ochiq elektr st-yalari hamda kichik st-yalardagi I.ga atmosfera, yogingarchiliklar kuchli taʼsir etadi. Bunday hollarda I.ning tashki yuzasi murakkab shakllarda yasaladi, 6—35 kV kuchlanishli elektr uzatish liniyalarida shtirli I., undan yuqori kuchlanishli liniyalarda I. shodalari, ichiga transformator moyi toʻldirilgan chinni korpusli I. qoʻllaniladi; 2) solishtirma elektr qarshiligi katta boʻlgan modda (dielektrik); 3) radiotexnikada — elektr qarshiligi katta boʻlgan 2 simli yoki koaksi-al liniyaning qisqa tutashtirilgan boʻlagi.^[1]