Dtm-2022 1-variant

DTM-2022
1-variant

1. Tut ipak qurti (a), bronza qo’ng’zi qurti (b), karam kapalagi qurti (c) uchun mos tushunchalar to’g’ri berilgan javobni toping.
A) a-konsument; b-xemotrof; c-konsument
B) a-konsument; b-fototrof; c-zararkunanda
C) a-konsument; b-geterotrof; c-zararkunanda
D) a-avtotrof; b-geterotrof; c-konsument

2. Eyler-Venn diagrammasidan foydalanib X va Y ni aniqlang.

I-gidrofil; II-gidrofob; III-glikozid bog’i mavjud
A) X-maltoza; Y-saxaroza B) X-saxaroza; Y-kraxmal
C) X-maltoza; Y-glukoza D) X-selluloza; Y-laktoza

3. Zarpechakda ildizning yo’qligi (1), sebarga gulida nektar bezining bo’lishi (2) qaysi jarayonlarga misol bo’ladi?

a) idioadaptatsiya; b) aromorfoz; c) biologik regress;
d) degeneratsiya
A) 1-c; 2-b B) 1-b; 2-a C) 1-d; 2-a D) 1-d; 2-b

4. Na’matak o’simligining generativ organlariga xos xususiyatlarni aniqlang.

1) gultojibarglari gul ochilguncha changchi va urug’chini qalpoqqa o’xshab qoplab turadi, so’ngra to’kilib ketadi;
2) mevasi 3 chanoqqa bo’linib ochiladigan ko’sak meva;
3) mevasi soxta va etdor, to’q qizil rangli; 4) to’pgul hosil qilmaydi; 5) gullari ayrim jinsli; 6) gullari ikki jinsli
A) 4,5 B) 2,4 C) 1,5 D) 3,6

5. Qaysi organizmlarda xavo xaltachalari mavjud bo’lib, gastrulyatsiya jarayonida blasula devorining qat-qat joylashuvi kuzatiladi?

1) gavial; 2) laylak; 3) kayra; 4) toshbaqa; 5) kurka;
6) iguana
A) 1,4,5 B) 1,3,6 C) 2,4,6 D) 2,3,5

6. Quyidagi jadvalda eukariot hujayra tarkibidagi organoidlar va ularning tarkibi ifodalangan. Shunga ko’ra, organoidlarni tarkibi bilan to’g’ri juftlang.

№	Organoid		Tarkibi
1	Lizosoma	a	Tilakoid, stroma
2	Ribosoma	b	Oqsil va r-RNK
3	Xloroplast	c	Gidrolitik fermentlar
4	Vakuola	d	Organik birikmalar va tuzlar

A) 1-c; 2-b; 3-a; 4-d B) 1-c; 2-a; 3-b; 4-d
C) 1-a; 2-b; 3-c; 4-d D) 1-a; 2-b; 3-d; 4-c

7. Quyidagilardan germafrodit (a) va ayrim jinsli (b) hayvonlarni aniqlang.

1) dengiz olabug’asi; 2) lansetnik; 3) mol kanasi;
4) tridakna; 5) nereida; 6) qizil chuvalchang
A) a-1,2,3,6; b-4,5 B) a-1,6; b-2,3,4,5
C) a-1,4,6; b-2,3,5 D) a-2,3,4,5; b-1,6

8. Quyidagi genotiplar orasidan yong’oqsimon tojli (a) va oddiy tojli (b) xo’rozlar genotiplari korsatilgan javobni belgilang.

1) AAbb; 2) AABb; 3) aabb; 4) AABB; 5) aaBB;
6) AaBB; 7) aaBb; 8) AaBb; 9) Aabb
A) a-3,7; b-6 B) a-1,9; b-2,8 C) a-2,4; b-3 D) a-1,5; b-4

9. Aminokislota berilgan javobni aniqlang.

A) gistidin B) sitokinin C) guanin D) auksin

10. Gen mutatsiyasi (1), bir hududda yashovchi turli populatsiyalarning o’zaro munosabati (2) tiriklikning qaysi tuzilish darajasida sodir bo’ladi?

A) a-molekula; b-populatsiya
B) a-populatsiya; b-molekula
C) a-molekula; b-biogeotsenoz
D) a-organizm; b-populatsiya

11. Quyidagi xususiyatlarga ega bo’lgan organizmlarni aniqlang.

a) buyragining voronkasimon kengaygan uchi yurakol-di bo’lmasiga ochiladi; b) orqa ichagiga siyoh xaltasi yo’li ochiladi
A) a-tiriktug’ar shilliq, tok shillig’i; b-aureliya, ildizog’iz meduza
B) a-bitiniya, tok shillig’i; b-karakatitsa, kalmar
C) a-kamchatka krabi, krevetka; b-sakkizoyoq, kalmar
D) a-perlovitsa, suv shillig’i; b-triton, salamandra

12. Yuragi naysimon ko’p kamerali, voyaga yetgani va lichinkasi yirtqich organizmlarni aniqlang.

1) iskabtopar; 2) suluv ninachi; 3) qora uy pashshasi;
4) chivin; 5) moviy ninachi; 6) halqali ninachi
A) 2,5,6 B) 1,3,4 C) 1,4,6 D) 1,2,5

13. Suv tanqisligida tirik organizmlarning suv bug’lanishini kamaytiruvchi moslanishlarini aniqlang.

1) termitlarning yer osti suvlarigacha yo’l ochishi;
2) alp o’tloqlari o’simliklarida barglarning so’linqirab turishi; 3) sahro baqasi maxsus siydik pufagida suvni zaxiralashi; 4) qarag’ay barglarining ignasimon shaklda bo’lishi
A) 1,2 B) 1,3 C) 2,4 D) 3,4

14. Quyidagi holatlar o’zgaruvchanlikning qaysi turiga misol bo’lishini aniqlang,

1) daltonizm kasalligi; 2) translokatsiya hodisasi;
3) odamda ortiqcha barmoqlilik; 4) inversiya hodisasi;
5) tamakining 24, 48 va 72 xromosomali turlarining borligi; 6) karamning poliploid navlarining mavjudligi;
a) xromosoma mutatsiyasi; b) gen mutatsiyasi; c) genom mutatsiyasi
A) a-2,4; b-1,3; c-5,6 B) a-1,4; b-3,5; c-2,6
C) a-2,6; b-1,4; c-3,5 D) a-4,5; b-2,3; c-1,6

15. Berilgan hayvonlarning yurak faoliyatiga xos ma’lumotlar to’g’ri keltirilgan javobni aniqlang.

a) arxar; b) churrak
A) a-chap bo’lmachadagi qonda kislorodning konsentratsiyasi karbonat angidridga nisbatan past bo’ladi; b-o’ng qorinchadagi qonda karbonat angidridning konsentratsiyasi kislorodga nisbatan past bo’ladi
B) a-chap bo’lmachadagi qonda kislorodning konsentratsiyasi karbonat angidridga nisbatan past bo’ladi; b-chap qorinchadagi qonda karbonat angidridning konsentratsiyasi kislorodga nisbatan past bo’ladi
C) a-o’ng bo’lmachadagi qonda kislorodning konsentratsiyasi karbonat angidridga nisbatan past bo’ladi; b-chap qorinchadagi qonda karbonat angidridning konsentratsiyasi kislorodga nisbatan past bo’ladi
D) a-o’ng bo’lmachadagi qonda kislorodning konsentratsiyasi karbonat angidridga nisbatan yuqori bo’ladi; b- o’ng bo’lmachadagi qonda karbonat angidridning konsentratsiyasi kislorodga nisbatan past bo’ladi

16. Tayoqchasimon xromosomalar qanday ataladi?

A) submetasentrik B) autosoma
C) metasentrik D) akrosentrik

17. Rasmda tasvirlangan mitoza bosqichini aniqlang

A) profaza B) anafaza C) metafaza D) telofaza

18. Hozirda odamlar qaysi katta irqlarga ajratiladi?

A) yevropoid, mongoloid, va shimoli-sharqiy
B) janubi-g’arbiy va shimoli-sharqiy
C) janubi-sharqiy osiyolik, yevropoid, mongoloid
D) yevropoid, mongoloid va negroid

19. Katta yoshli sog’lom odam og’iz bo’shlig’idagi tishlar: kurak tishlar-a, katta oziq tishlar-b, kichik oziq tishlar-c, qoziq tishlar-d soni uchun to’g’ri javobni aniqlang.

20. Olimlarning biologiya fani rivojiga qo’shgan hissalari va aniqlagan kashfiyotlari to’g’ri ko’rsatilgan javobni aniqlang.

1) Nelson Ele-turlararo bepushtlikni bartaraf etish yo’llari; 2) Boyer-ilk bor genlarni klonlash;
3) J.Gyordon-yuksak hayvonlar klonlarini yaratish;
4) I.M.Sechenov-qon eritrositlari tarkibida agglutinogen moddalari bo’lishi
A) 2,4 B) 2,3 C) 1,2 D) 1,3

21. Mannaga xos xususiyatlarni belgilang.

1) cho’llarda uchraydi; 2) vegatativ organlarga ega;
3) tarkibida lixenin polisaxaridi uchraydi; 4) sitoplazmasida shakllangan yadro bo’lmaydi; 5) yuksak o’simliklarning ildizida parazit hayot kechiradi;
6) anorganik moddalardan organik moddalar hosil qiladi
A) 1,4,6 B) 2,4,5 C) 2,3,5 1,3,6

22. Odam organizmi sekretsiya bezlari haqidagi noto’g’ri ma’lumotlarni aniqlang.

1) ichki sekretsiya bezi hisoblangan gipofizdan somatotrop gormoni ajraladi; 2) so’lak bezlari tashqi, oshqozonosti bezi aralash, ter bezlari ichki sekretsiya bezlari hisoblanadi; 3) qalqonsimon bez tiroksin gormoni ishlab chiqaradi; 4) oshqozonosti bezi fermentlar ishlab chiqaradi; 5) buyrak usti bezidan ajraladigan adrenalin fermenti qonga quyiladi
A) 3,5 ` B) 1,4 C) 2,5 D) 2,4

23. Litosfera fitomassasi (a) va gidosfera zoomassasi (b) tarkibini aniqlang.

1) spirogira; 2) nereida; 3) yomg’ir chuvalchangi;
4) zarang; 5) nemalion; 6) chetan; 7) zaxkash; 8) aureliya
A) a-4,6; b-2,8 B) a-1,5; b-2,8
C) a-5,6; b-3,8 D) a-1,5; b-3,7

24. Postemrional rivojlanishi meamorfoz yo’li bilan amalga oshuvchi xordalilar tipi vakillarini aniqlang.

1) yashil qurbaqa; 2) qizilto’sh; 3) assidiya; 4) alligator;
5) belyanka; 6) xameleon; 7) salamandra; 8) suvarak
A) 5,6 B) 3,8 C) 2,4 D) 1,7

25. Shakli o’zgargan novdalarni aniqlang.

A) lolaning piyozboshi; lavlagining ildizmevasi; qirqquloqning ildizpoyasi
B) nargisning piyozi; qirqbo’g’imning ildizpoyasi; kaktusning tikanlari
C) shirinmiyaning ildizpoyasi; yantoqning tikanlari; kaktusning tikanlari
D) tokning gajaklari; lolaning guli; do’lananing tikanlari

26. Qaysi javobda dengiz tulkisi haqida to’g’ri ma’lumot keltirilgan?

A) uzoq masofadan ko’radi, shakl va rangni farq qila olmaydi
B) qorin aortasidagi venoz qon jabra arteriyalari tomon oqadi
C) dum va ko’krak suzgichi xivchinga aylangan, serpusht, suv tubida reaktiv harakat qiladi
D) skeleti suyakdan iborat, jabra qopqoqlari va yon chiziqlari bo’lmaydi

27. Qaysi belgilar ikki juft noallel retsessiv gen ishtirokida yuzaga chiqadi?

1) bug’doy donining oq rangi; 2) xo’roz tojining yong’oqsimon shakli; 3) nomozshomgul gulining pushti rangda bo’lishi; 4) xoldor to’tilar patining oq rangi
A) 1,4 B) 1,3 C) 2,3 D) 3,4

28. Quyidagilardan to’g’ri fikrlar ko’rsatilgan javobni aniqlang.

1) alohidalanish-bir turga mansub individlarning erkin chatishuvini cheklovchi to’siq; 2) makroevolutsiya-kenja tur va turlarning paydo bo’lishi; 3) aromorfoz-sinf, tip darajasida yuzaga keladigan tuzilishning yuksalishi bilan bog’liq evolutsion o’zgarishlar; 4) regress-parazit hayot kechirishga o’tish tufayli organizmlar tuzilishining soddalashuvi; 5) divergensiya-turli sistematik guruhlarga mansub organizmlarning uzoq vaqt mobaynida bir xil sharoitga yashashi tufayli belgilarning o’xshashligi
A) 2,4 B) 1,3 C) 4,5 D) 3,5

29. Anorganik moddalarning oksidlanishidan hosil bo’lgan energiyani organik birikmalar energiyasiga aylantiruvchi organizmni aniqlang.

A) nitrifikatot bakteriya B) shumg’iya
C) nostok D) qoqshol qo’zg’atuvchisi

30. Qaysi javobda odam organizmi qon aylanish sistemasi haqida noto’g’ri ma’lumot keltirilgan?

A) ikki tavaqali klapan arteriya qoni harakatida ishtirok etadi
B) vena devori arteriyalarga o’xshab uchta qavatdan iborat, lekin devori arteriyaga nisbatan ancha yupqa bo’ladi
C) venalardagi qon bosimi arteriyalarga nisbatan pastroq bo’ladi
D) uch tavaqali klapan ham arteriya ham vena qoni harakatida ishtirok etadi