Biriktiriwshi toqimaning kletka elementlari

biriktiriwshi TO`QIMA (TEXTUS CONJUNCTIVUS) biriktiriwshi to`qima asl biriktiriwshi to`qimadan, tog`ay ha'm su'yek to`qimasidan ibarat. biriktiriwshi to`qima eng keng tarqal-gan to`qima bolib, organizmda bu tuzilma bo`lmaydigan a’zo yo`q. biriktiriwshi to`qima trofik (kletkalarning oziqlanishi-ni boshqarib turadiha'mqan bilan kletka arasinda zat almasinuwin ta’minleydi), himoya (biriktiriwshi to`qima elementlari fagotsitoz qiliw ha'm antitelolar islep shig'ariw orqali organizmni turli yot jinslardan saqlaydi), p l a s t i k, «o`rin bosish» (turli a’zolar jarohatlanganda, yallig`lanish processida nobud bo`lgan to`qima o`rnida chandiq payda bo`lish bilan ifodalanadi), mexanik ya'ki tayanch (turli a’zolar stromasi - tiykarini payda qiladi)wa zifalarni bajaradi.

siyrek talali formalanmagan biriktiriwshi to`qima kletka elementlariha'm araliqzatdan tashkil topgan bo`lib, unda biriktiriwshi to`qimaning ba'rshe tu’rlariga xos kletkalarni ushiratiwmu'mkin. kletka araliqzatsida siyrek, turli yo`nalishda yotuvchi talalar joylashadi. kletkalararozat ko’p bo’lgani ushinbiriktiriwshi toqimaning funktsiyasi araliqzatning fizik-ximiyaviy qa'siyetlariga bog’liq.

siyrek talali biriktiriwshi to`qima kuchli regeneratsiya qa'bilyeti, joqari plastikha'm adaptatsion imkoniyati bilan xarakterlidi

biriktiriwshi toqimaNING kletka ELEMENTLARI

siyrek biriktiriwshi to`qima kletka elementlarito'mendegi kletkalardan: fibroblast, makrofag, plazmatik (plazmotsit), to`qima bazofili (semiz kletka), peritsit, retikulyar, adipotsit (lipotsit ya'ki yog` kletka), pigment, endoteliyha'm adventitsial kletkalardan ibarat. Bolardan tashqari, biriktiriwshi to`qimadaqan orqali o`tganqan formali elementlari (leykotsitlar) ham ushiraydi

Fibroblastlar (lat. fibra - tala, yunon. blastos - kurtak) biriktiriwshi to`qimaning tiykariy kletka elementlaridan hisoblanali. Fibroblast yirik (20 mkm ga jaqin) noto`g`ri formadagi kletka bo`lib, qobig`i bir talay uzun o`simtalar payda qiladi. Sitoplazma shegarasi tek elektron mikroskopdagina aniq ko`rinadi.

Fibroblast yadrosi yirik, cho`zinchoq formada bo`lib, o`zida tiykaran mayda euxromatin tutadi.kem differentsiallashgan fibroblastlar yadrosida bir ya'ki bir nechta yadrocha ushiraydi. kletka differentsiallanishi dawamida yadrochalar yo`qolib baradi. kletka sitoplazmasining submikroskopik tuzilishi ham differeniiellanish da'rejesiga bog`liqdir.kem differentsiallashgan fibroblastlarda kletka organellalari hali unchalik taraqqiy etmagandir. Differentsiallanish dawamida fibroblastlar sintez qa'bilyetiga iye bo`lgan aktiv kletkalarga aylanadi. Sitoplazmada juda jaqsi rawajlangan endoplazmatik to`r, Golji kompleksi, mitoxondriyalarni, lizosomalarni ko`rishmu'mkin Gistoximiyaviy analiz kletka sitoplazmasida mukopolisaxaridlar kompleksi, glikogen, ribonukleoproteidha'm fermentlar barligini ko`rsatdi.

Fibroblastlar sitoplazmasida, tiykaran, soxta oyoqlarda (psevdopodiylarda) diametri 6-7 nm m i k r o f i b r i l l a l a r ya'ki qisqaruvchi ipchalar joylashadi. kletka sitoplazmasida mikronaychalar ham bo`lib, olarning diametri 20-25 nm ga teng. Mikronaychalar kletka yuzasiniig turg`unligini belgilaydi. Fibroblastlar oddiy sha'rayatda harakatsiz bo`lib, faqat muayyan sha'rayatlardagina harakat qila oladi.

kletka sitoplazmasi pufakchalarga boy, olar tiykaran kletka qobig`i invaginatsiyasi hisobiga payda bo`ladiha'm pinotsitozha'mzifasini bajarishimu'mkin. Fibroblast sitoplazmasida lipid donachalar, multivezikulyar tanachalarha'm hatto miyelin tuzilmalar ham ushirab turadi. biriktiriwshi to`qimada turli da'rejeda yetilgan fibroblast kletkalari ushirashimu'mkin. olarkem differensiallashgan jas fibroblastlar, jetik fibroblastlarha'm fibrotsitlarni o`z ichpga oladi

jas fibroblastlar mitoz yo`li bilan ko`payish qa'bilyetiga iye bo`lib, olarda oqsil sintezi sust da'rejeda bo`ladi. Funktsional jihatdan eng aktiv kletkalar bo`lib, jetik fibroblastlar hisoblanadi. olar biriktiriwshi to`qimaning kletka araliqzatsini islep chiqaruvchi tiykariy kletkalardir. Bu kletkalar sitoplazmasida fibrillyar oqsillar (kollagen, elastin), sulfatlanganha'm sulfatlanmagan glikozaminoglikanlar, proteoglikanlar sintezlanadiha'm kletka araliq muhitiga chiqariladi.

biriktiriwshi to`qimada talalarha'm tiykariyzat payda bo`lishi, jarohatlarning, yaralarning bitishiha'm chandiq payda bo`lishi, to`qimaga tushgan yot tanachalar atrofida kapsula payda bo`lishi - bolarning hammasi jetik fibroblastlar faoliyatining natijasidir. Fibrotsitlar - fibroblastlarning definitiv formai bo`lib, bu kletkalarda organellalar keskinkemaygan bo`ladi. Shu tufayli fibrotsitlarda joqarida qayd etilganzatlarning sintezi deyarli to`xtaydi.

Ba’zi bir sha'rayatlarda (masalan, homiladorlik paytida bachadonda) fibroblastlar silliq mushak kletkalariga o`xshash bo`lgan miofibroblastlarga aylanishimu'mkin. Miofibroblastlar silliq mushak kletkalaridan juda jaqsi taraqqiy etgan endoplazmatik to`r tutishi bilan farqlanadi.ha'm, nihoyat, belgili bir sha'rayatlarda biriktiriwshi to`qimada fibroklast kletkalarihampaydo bo`lishimu'mkin. Bu kletkalar gidrolitik fermentlarga baybo`lib, olar keragidan ortiq payda bo`lgan kletka araliqzatning jemiriliwiha'm so`rilib ketishida qatnasadilar.

Fibroblast kletkalari embrionda mezenxima kletkalaridan, voyaga yetgan organizmda esa o`zak kletkalardan payda bo`ladi. Dastavval fibroblastlarning boshlang`ich kletkalari differentsiallashib, olardan jas fibroblastlar, so`ngra esa jetik fibroblastlar payda bo`ladi. jetik fibroblastlar ko`payishha'm sintez qilish qa'bilyetini yo`qotgandan so`ng fibrotsitlarga (definitiv formaga) aylanadilar. Fibroblastlarning boshlang`ich kletkalari ikki xil bo`lishimu'mkin deb hisoblanadi. olarning birinchi xilidan qisqa muddat (bir necha hafta) yashovchiha'm himoya - trofik to`qimalarda uchrovchi fibroblastlar, ikkinchisidan esa uzoq (bir necha oylar) yashovchiha'm tayanch to`qimalarda joylashuvchi fibroblastlar takomillanadi