Betanurlar detektori

---

Betanurlar detektori
Betanurlar detektori
— yadro nurlanishini qayd qiluvchi asbob. Betanurlar detektori d. sifatida,
asosan, Geyger—Myuller gaz hisoblagichlari ishlatiladi. Gaz hisoblagichida betanurlanishning
ayrim zarralarini qayd qilish mumkin. Gaz hisoblagichining ishlash tarzi unda betanurlanishning
har bir zarrasi hosil qilgan ionlashish tokini kuchaytirishga asoslangan. Gaz hisoblagichi ichiga
ingichka metall sim tortilgan metall yoki shisha silindrdan iborat (rasm). Silindr gazlar
aralashmasi bilan toʻldiriladi. Shisha silindrning yupqa metall qatlami bilan qoplangan ichki sirti
yuqori kuchlanishli batareyaning manfiy qutbiga ulanadi. Ikkinchi elektrod batareyaning musbat
kugbiga R qarshilik orqali ulanadi. Betanurlanish zarralari gaz hisoblagichidan oʻtganda gaz
ionlashadi, natijada elektrodlar orasida razryad paydo boʻladi. Zanjirdan tok oka boshlaydi,
hisoblagichda kuchlanish pasayadi, razryad soʻnadi. Shunday qilib, har bir zarra hisoblagichda
qisqa muddatli tok impulsini hosil qiladi. Bu tok impulsi elektron qurilmalarda kuchaytirilgach,
odatdagi elektromexanik hisobchi (numerator) yoki mikroampermetr milini harakatga keltiradi.
Soʻnggi paytlarda lyuminessensiyaga asoslangan dstektorlar ham ishlatilmoqda.
Lyuminessensiyalanish krbiliyatiga ega boʻlgan (antratsen, stilben, tefenil, yodli natriy va
boshqalar) muhitdan zarra oʻtganda qisqa muddatli kucheiz yorugʻlik nuri paydo boʻladi. Bu
yorugʻlik nuri ssintillyatsion hisoblagichda qayd qilinadi. Keyingi vaqtlarda Betanurlar detektori d.
sifatida germaniy, germaniylitiy kabi yarimoʻtkazgichlarning baʼzi radiatsion xususiyatlaridan
ham foydalanilmoqda.
Ad:. Muxin K. N.. Eksperimentalnaya yadernaya fizika, M., 1974; Bekjonov R. B., Modda tuzilishi,
T., 1997.
Adabiyotlar