Annotatsiya: Mikrokontrollerlarni boshqarish bloki, avr toifasidagi mikrokontrollerlarga tushuncha

AVR mega mikrokontrollerini bazali buyruqlar tizimi
Annotatsiya: Mikrokontrollerlarni boshqarish bloki, AVR toifasidagi mikrokontrollerlarga tushuncha
Kalit so’zlar: Development Environment Konstanta, PROTEUS
Mikrokontrollerlarni boshqarish bloki, AVR toifasidagi mikrokontrollerlar uchun Assembler dasturlash tili eng samarali til hisoblanadi. Bundan tashqari boshqa dasturlash tillaridan ham foydalansa bo’ladi. Mikrokontrollerlarga dasturlar qaysi tilda yozilishidan qat’iy nazar barcha dasturlar maxsus tarjimon orqali amalga oshiriladi. Bularga misol sifatida Code. Vision. AVR, AVRStudio, va boshqalar. ‘‘C’’ dasturlash tilining kroskomplyatori bo‘lib, u o’zida integrallashgan rivojlantirish muhitini (IDE – integrated Development Environment) va dasturni avtomatik generatori (Code. Wizard. AVR) ni jamlagan. Ushbu dastur Atmel firmasi tomonidan yaratilgan AVR mikrokontrollerlarini qayta ishlaydi. U ‘‘C’’ dasturlash tilining barcha elementlarini o’zida jamlagan. Dastur 32 razryadli tizimlarga moslashgan bo‘lib, Windows operasion tizimi bilan ishalash afzal. Code. Wizard. AVR generatorining asosiy vazifasi dastur yozishning bir necha funksiyalar orqali amalga oshirishdir.
Bu dasturda dasturlash ‘‘C’’ dasturlash tiliga asoslangandir. #include<>ni bildiradi. Yozilishi: - #include – bu preprosessor derektivasi dasturdagi fayllarga bog’lanishni ‘‘C’’ dasturlash tilining bir qismi bo‘lib, u komplyatsiya bo’lish jarayonida buyruqlar toifasini belgilab beradi. Bugungi kunda ko‘plab avtomatlashtirilgan loyixalashtirish tizimlari uchun dasturly vositalar amalda qo‘llanilmoqda. MATLAB, MatCAD, Multi.Sim, Or. CAD, PCAD va Auto. CAD, Work. Bench kabilar. Bu dasturlar elektron qurilmalarni loyihalash etaplarining bir qisminigina ya’ni, qurilmaning prinsipial sxemasini tayyorlash yoki geometrik modellash qisminigina o’z ichiga oladilar. PROTEUS VSM dasturly majmuasi esa, yuqorida eslatib o’tilgan barcha dasturlar vazifasini hamda ularga qo’shimcha mikroprotsessor va mikrokontrollerlarni dasturlash texnologiyasini ham o‘z ichiga oladi.
Mikrokontrollerkar odatda uch xil turdagi xotiralardan foydalaniladi, bu programmalar xotirasi doimiy xotiradan tashkil topadi dastur kodlari konstantalarini saqlashda foydalaniladi. Mikrokontroller registorlar ichki protsessorlar registoridan iborat xotiraga ega bo’lib, bu bilan tashqi qurulmalarni boshqara oladi. Xamma MPSlar kabi mikrokontrollerlar ham o’z registorlariga ega bo’lib ularning mavjud resurslarini boshqarishda qo’llaniladi. Dasturning asosiy xusisiyati, uning energiya quvvatiga bog’liq emasligi mikrokontrollerdan foydalanuvchi manbaasiz programma xotirasi quyidahilarga bo’linadi: Dasturlashtirishda ultra binafsha nuri bilan o’chirib foydalaniladigan DXQ EPROM(Erasable Programmable ROM). Bu ko’rinishdagi DXQlar elektr signallar yordamida dasturlashtiriladi va ultra binafsha nuri yordamida o’chiriladi
Bir martalik dasturlashtirishda foydalaniladigan DXQ- OTPROM( One-Time Programmable ROM). Maska korinishidagi DXQ -mask- ROM bu orinishdagi yacheykalar tarkibitayyorlanayatgan maskalar yordamida kiritiladi. Kiyinchalik esa qushimcha dasturlar va o’zgartirishlar kiritib bo’lmaydi.
Mikrokontroller axborotlar xotirasini OXQ bajaradi ‘‘statik” atamasi xotira qurulmasga o’rganib chiqilishi OXQ yacheykasining qiymatlari mikrokontroller chastotasining istalganicha qiymatga kamayishidan, ximoyasi tufaylidir. Odatda mikrokontroller malumotni saqlash kuchlanishi USTANDBY deb nomlangan korsatgichlar boladi. Malumot kuchlanishi ruxsat etilgan eng past qiymatidan past, lekin USTANDBY qiymatidan yuqori bo’lganida mikrokontroller dasturlari bajarilmaydi, ammo OXQ da malumot saqlanib qoladi. Axborot kuchlanishi tiklanganidan kigin mikrokontroller nolga o’tgazilgach malumotni yuqotmasdan dasturni bajarishni davom ettirish mumkin. Malumotlar saqlanishining kuchlanish qiymati1V ni tashkil qiladi, bu ayrim xollarda mikrokontrollerni batareyyalar yordamida ishlatish imkonini beradiva shuningdak bu jarayon tartibida malumotlar saqlanib qoladi. Mikrokontroller axborotlar xotirasining sig‘imi odatda, katta emas va u o‘nlab va yuzlab baytni tashkil etadi. Bu vaziyatni mikrokontroller uchun dastur loyihalashtirilayotganda eʻtiborga olish kerak bo‘ladi albatta. Shunday qilib, mikrokontroller ni dasturlashda agar mumikrokontrollerin bo‘lsa konstantalar o‘zgaruvchilar kabi saqlanmay, dasturlar DXQga kiritiladi. mikrokontroller apparati Mikrokontroller imkoniyatlari maksimal ravishda ishlatiladi.
Mikrokontrollerlar liyihalash usullaari. Mikrokontrollerlar asosidagi mikroprotsessorli tizimni (MPT) odatda malum bir loyihalarni boshqarish uchun moslashtirilgan tizim sifatida foydalaniladi. Buni o’rganish natijasida zaruriy xususiyatlari real vaqtda foydalanishidir, yaʻni ma’lum vaqt oralig‘ida (obektda kechayotgan jarayon vaqtiga nisbatan juda qisqa vaqt oralig‘i) tashqi voqealarga eʻtiborini ta’minlash. Bunday qurilmalar kontroller nomini oldi. Mikrokontrollerlar texnik jarayonlarda ma’lum bir boshqarish vazifasini kontrollerga quyilgan talablar shakillanadi. Texnik vazifa o’z ichiga buyurtmachchi kontrollerdan qanday vazifalarni talab qilishi va loyihalashtiruvchi qurulma qanday vazifani bajara olishi kerakligini belgilab beruvchi qo’llanmani oladi.
Mikrokontrellerlar odatda portlarning (registrlar) razryadlarini bog‘liq bo‘lmagan holda boshqarishni amalga oshirish uchun bitli boshqarish buyruqlar guruhi inobatga olingan (bul yoki bitli protsessor). Bitli protsessor buyruqlarining mavjudligi dasturni boshqaruvchi kod hajmining va ularni bajarish vaqtini jiddiy kamayishiga imkon beradi. Mikrokontrollerlar shu bilan birqatorda kontroller manba’larini boshqarish buyruqlar guruhini ajratib ko‘rsatadilar, ularni kiritish chiqarish portlarini ish tartibini sozlash, vaqtini boshqarish, ishlatiladi. Zamonaviy Mikrokontroller ayrimlarida kontrollerning ichki manba’lari malumotlar xotirasida yoziladi, shuning uchun manba’larni boshqarish maqsadida malumotlarni uzatish buyrug‘i ishlatiladi.
Mikrokontrollerlar buyruqlar tizimi universal mikroprotsessorning buyruqlar tizimiga qaraganda arifmetik va mantiqiy buyruqlar tizimi kam rivojlangan guruhlardan iborat. Ammo shunga qaramay malumotlarni uzatish va boshqarish buyruqlari ancha rivojlangan guruhlardan tashkil topgan. Bu xususiyatlar Mikrokontrollerlar o’rganib chiqib qilinadigan sohalariga bog‘liq bo‘lib, avvalam bor atrof muhitni nazorat qilish va boshqaruv taʻsirini hosil qilish talab etiladi.