Abdulvoxidov Abdulazizning "Arab adabiyoti"

Toshkent Davlat Sharqshunoslik Universiteti

sharq filalogiyasi kechki arab-ingliz 1 guruh talabasi

Abdulvoxidov Abdulazizning “Arab adabiyoti”

fanidan oraliq nazorat ishi

Arab adabiyoti oraliq nazorat ishi

Sovollar :

1. 
   V-VII asr arab shoirlarining ijodi
   
2. 
   Qasida janri va uning mazmun mohiyati
   
3. 
   Amr ibn Kulsum urug' qabilachilik axloqining sohibidir.
   

Bu asrlarda arab adabiyotida eng mashhur asar sifatida Muallaqat shuhrat qozongan. Bu asar ko’p shoirlar tomonidan yozilgan. Misol uchun Labid, Tarafa, Zuxayr, Amr ibn Kulsumlardir. Bularning ijodida umuman olganda butun arab she’riyatida islomgacha she’riyat tili yagona bo’lgan. Bunday asarlar bizga ham yetib kelgan bo’lib, bunda roviylarning o’rni beqiyos bo’lgan. Bu davrda shoirlarning ijodi ikki yo’nalishda bo’lgan: Saroy she’riyati va badaviy she’riyatdir. Bularning bir biridan farqi badaviy shoirlar ko’chmanchi arab qabilalarini aks ettirgan. Bu davrda shoirlar ko’p janrlardan foydalanganlar. Misol tariqasida qit’a hijo riso (“marsiya”), faxr («o‘zini maqtash»), nasib (“ishqiy lirika”) kabi janrlarni hech ikkilanmasdan foydalanganlar. Har biriga qisqacha ta’rif berib o’tsak, o’sha davr adabiyoti ko’z o’ngimizda yaqqol gavdalanadi.

Qit’a – 7-10 baytdan iborat she’r. Hijo – shoir va qabula dushmanlarini qoralashdan iborat.

Riso (manosi marsiya) - vafot etgan shaxsni bo’rttirib uluglashdir.

Faxr (manosi o’zini maqtash) – muayyan ijtimoiy sohani, ma’lum bir shaxs, qabila urug’larni bo’rttirib ulug’lashdir.

Aynan Faxr janri bilan chambarchas bog’liq yana bir janr – madh janri hisoblanadi. Madh aslida maqtov madhiya degan ma’nolarni anglatadi.

Nasib (manosi ishqiy lirika) – bu janrdada shoir o‘z hissiyotlari va rashki, sevgilisidan ajralib chekkan azoblari va muhabbat quvonchlarini ifodalaydi.

Endi shoirlar va ularning noyob ijodlaridan misollar keltiramiz.

Ash-Shanfara

Bu ijodkor haqida juda kam ma’lumotlar yetib kelgan. Bu shoir sifatida nom qoldirishdan tashqari qaroqchi degan nomni ham olgan. Shu bilan birga VI asr boshlarida vafot etgan.

Ash-Shanfaradan bizga yetib kelgan mashhur asar “Lomiya” asaridir. Bunday nomlanishiga sabab bu asar juda ko’p “lom” harfi bilan qofiyalangandir.

Labid

Bu shoir sahobalar davrida ham yashagan bo’l’sada uning ijodi islomgacha davom etgan. Uning eng yaxshi asari tuzilishi jihaddan an’anaviy bo’lgan qasida tashkil qiladi. Shunga o’xshash ko’plab shoirlarning qasidalari kabi bunda ham tuya, kiyik, o’zini va qabilasini maqtashlar kuzatilgan.

Amir ibn Kulsum

Bu shoirning eng mashhur asari ikki qismli muallaqa hisoblanadi. Bu muallaqaning birinchi qismi Amir ibn Hindga ikkinchi qismi esa Xira hukmdoriga bag’ishlanadi. Bu muallaqaning birinchi qismi haqida deyarli ma’lumotlar topilmagan bo’lsada ikkinchi qismi haqida batafsil ma’lumotlar mavjud. Unga ko’ra Xira hukmdori Amir ibn Hind va Amir ibn Kulsumni onasi bilan ziyofatga chaqiradi. Ziyofatda Xira hukmdori Amir ibn Kulsumni onasiga hurmatsiz muomilada bo’lganligi sababli ikki o’rtada nizo kelib chiqqan. Bu nizo uzoq vaqt davom etgandan so’ng Amir ibn Kulsumning urug’I g’olib chiqadi. Va o’z muallaqasida Xira hukmdori ustidan qattiq kulgan. Endi bu ikki qismining janriga kelsak birinchi qismi nasib ikkinchi qismi esa hech ikkilanmasdan faxr janrida yozilganini bilib olsak boladi.