Abdulla Oripov she`rlarida talmeh san`atining ishlatilishi

Abdulla Oripov she`rlarida talmeh san`atining ishlatilishi

She`riy san`atlar badiiy so`zni she`rga aylantiruvchi vositadir.Xususan, talmeh san`ati(nazar solmoq) degan ma`noni anglatadi.Sher` yoki nasrda mashhur tarixiy shaxslar, voqealar, afsonalar, adabiy asarlar yoki maqollarga ishora qilish san`atidir.Masalan, shoirlar o`z asarlarida Farhod va Shirin , Vomiq va Uzro nomlariga ko`p murojaat qiladilar.O`quvchi u yoki bu nomga ishorani ko`rar ekan uning ko`z oldida o`sha qissa , doston voqealari jonlanadi, shoir aytmoqchi bo`lgan fikrni yorqinroq tasavvur qiladi.Masalan, Navoiyning

Sendin o`rgangan kibi Laylo-u Shirin zulmu kin,

Mendin o`rganmak kerak Majnun bila Farhod ishq.Bu misollar talmeh san`atining mumtoz adabiyotimizda qanchalik yuksak o`rin tutganini ko`rsatmoqda.Xo`sh, bugungi adabiyotimizda bu san`atning o`rni qanday?Buni Abdulla Oripov ijodi misolida ko`rib o`tamiz

Shoir she`riyati rangin va betakror, Xususan she`riy san`atlarning qo`llanishida ham ayricha mahorat ko`zga tashlanadi . Ayniqsa , talmeh san`atining go`zal namunalarini ko`p qo`llaydi. Masalan,

Oybek she`ridan

Goh navoiy suhbatingda

Goh torobiy , yo`lchi goh

Sen sevimli davrim o`g`li

Begumon , beishtiboh bu satrlar orqali Oybek asarlariga xususan navoiy romani Mahmud torobiy dramasi qutlug` qon romani ishora qilmoqda.

Shoshmagin, ey karvon, tro`xtagin bir on

Ona sharq sehri bor jihozlaringda

Senda yig`lab borar Sa`diy navjuvon

Rudakiy mehri bor bayozlarinda Bu satrlarni o`qiganda Sa`diyning E y sarbon ohista ron oromijonam meravad satrlariga hamohanglikni his qilish mumkin.Rudakiy, Sa`diy kabi buyuk ijodkorlarning she`rlarida karvon obrazi judayam ko`p qo`llangan.Sharq koloritini beruvchi vosita sifatida alohida ahamiyatga ega bo`lgan.

To`lqinlaring tinib chashmadek sizding

Har dilda uyg`otib shafqat, rahmni

Shunday ahvolingda qandoq oqizding

O`zingdan ham yovvosh Abdurahimni

Axir men Masharabni izlovdim metinday mazhabni izlovdim

Yovlarga g`azabnni izlovdim men uni o`ylamay netayin Bu misralarda shoir birgina Mashrab timsolidagi talmehni qo`llash orqali haqqa. Adolatga intilgan,o`z ahdiga , e`tiqodiga sodiq insonning suratini gavdalantiradi.

Shariat ham , tariqat ham, haqiqat mendadur mavjud.

Chu sultoni azaldurmanki, arshi a`log`a sig`mamdur. Deya o`zligini tanigan insonni shoir bizga ibrat qilib ko`rsatadi.

Javob berar bunga na yer, na osmon

Na Budda ,na Zardusht,na injil, Qur`on .Ijodkor bu yerda talmehni shu qadar ustalik bilan qo`llaydiki, kishining zavqini keltiradi, ya`nib u savol shunchalar murakkabki unga yer-osmon ham hatto Quròn-u injil hatto Zardushtga nozil bo`lgan Avesto ham buddaviylikning ta`limotlari ham javob berolmaydi.Bu obrazlarni keltirsh orqali’’Begonalik’’ she`rida insonlarning bir-biriga nega yovlashishi nega oqibatsizlik qilishiga javob berish muqaddas kitoblarning-da qo`lidan kelmasligi,faqat inson ko`ngli bu muammoga yechim topishini isbotlaydi.

Yuqoridagi tahlillardan shu anglashiladiki,Abdulla Oripov ijodi o`zining ham badiiy, ham falsafiy olamiga ega.Ba`zan shoir ijodini mutolaa qila turib hayratga tushaman.Juda qiyin jumboqlarni ham shoir oddiygina qilib tushuntirib qo`yadi.Talmeh san`atining qo`llanishi ham ana shu ifodalilikni ta`minlagan muhim unsurlardan biridir.