8-MA’RUZA Valli mashinalar. Valli mashinalarning plastmassalarni qayta ishlashda qo’llanilishi. Valli mashinalar bir biriga uyg'un ravishda aylanuvchi vallardap (2dan - 5 gacha) iborat qurilmadir. Vallarning gorizoptal o‘qlari o‘zaro paraleldir. Ularping dastaklari staninaga joylashgan podshipniklarga tiralib turadi va bunda vallar umumiy yoki alohida alohida elektr dvigatellari yordamida o‘tkazgichlar orqali aylantiriladi. Barcha vallarning aylanma tezligi bir hil, ski har qil bir juftdagi vallar tezliklarining friksiya G' deb ataluvchi nisbati mashinaning qo‘llanilish maqsadiga qarab G' = 1:1 dan G' = 3:1 gacha btlishi mumkin,
Mashinaga solingan xom ashyo vallarning orasidagi tirqishga tushadi.
Vallar orasidan o‘tishda eziladi va ularga o‘raladi. Ishlov oxirida maxsus pichoq yordamida qirib olinadi.
Plastik jismlar sanoatida valli mashinalar keng qo‘llaniladi:
1) xom aralashmalar (sintetik yoki tabiiy polimerlar, to‘ldiruvchilar, plastifikatorlar va boshqalar)ni intensiv aralashtirishda, gomogenizatsiya qilishda va plastikatsiya qilishda, ya’ni plastifikatorlarlarni polimerlar makromalekulalariga aralashtirishda;
2) vallar yordamida ishlov berilgan jinslardan list yoki plyonka olishda.
Birpnchi misolda gorizontal ko‘shval mashinalari (valslar), 2-misolda esa ko‘pval mashinalar - kalandrlar ishlatiladi.
Valli mashinalarning shu sinfiga tegishli yordamchi mashinalarga quyidagilar kiradi:
1. bo‘yoq qirgich mashinalar - tarkibida aralashmaping sukj tashkil qiluvchisi (a’zosi) (plastifikatorlar va boshqalar) va bo‘yoq moddalar (pigmentlar) bo‘lgan pastalarga dastlabki ishlov beruvchi uchvalli mashinalar.
2. xom ashyoning ba’zi turlari (liiter, barit, kaolin va boshqalar)ni yarim mahsulotlarni va chiqindilarni maydalash uchun ishlatiladigan mashinalar.
Bu bobda qo‘shval va ko‘pval mashinalar keng o‘rgaiiladi va bo‘yoqqirg'ich mashinalar haqida qisqacha to‘xtaladi, maydalagich mashinalari maxsus adabiyotlarda keng yoritilganligi tufayli bobda bayon etilmaydi.
Qo‘shval va ko‘pval mashinalarning ishlash prinsipi, mahsuldorligi va quvvati. Qo‘shval va ko‘pval mashinalarda ishlov berilayotgan yarimmahsulotlar vallar orasidagi tirqishdan o‘tish paytida plastik xam elastik hueusiyatlarga ega holatda bo‘ladi, bunda ba’zi bosqichlarda (vallash, kalandrlashning boshida) plastiklik xususiyatlari, boshka bosqichlarda esa (kalandrlab list olishda plastik moddalarni gazlama yoki qog'oz bilan qoplashda, siqishda va gul bosishda) elastik xususiyatlari ustun bo‘ladi.
Vallarda ishlov berilayotgan jins (massa) ichki ishqalanish hisobiga hamda, ko‘p hollarda tashqaridap qo‘shimcha issiqlik, uzatgichlar yordamida, intensiv ravishda qizdirib turiladi.
Mahsulot vallarga aloxida bo‘laklar (masalan polietilen, selluloid massasi) (poroshoksimon) upsimon yeki tolasimon (fepoplast, aminoplast, etrol, polixlorvinillar kompozipiyalari) ko‘rinishida kelib tushadi.
Vallarga solingan mahsulot ishqalanish va adgeziya natijasida vallar orasidagi tirqishga tortiladi va ulardan chiqishda (vallardagi temperaturalar farqiga va friksiyaga bog'liq ravishda) vallardan biriga yopishadi. Gomogenizatsiya va plastikatsiya protsesslari mahsulotni vallar orasidan ko‘p marotaba o‘tkazishni talab etadi va davriy yoki uzluksiz amalga oshiriladi.
Davriy ishlovchi ko‘shval mashinalarga maxsulot bir marta solipadi. Solingap mahsulot vaqt davomida vallardan biriga yopishib ular orasidan qayta o‘tadi. Bunda vallar tezliklarning turliligi va valpipg ba’zi kismlarida qo‘shimcha qirish sababli mahsulot yanada ko‘proq aralashadi.
Uzluksiz ishlovchi qo‘shval mashinalarga mahsulot uzluksiz gavishda berib turiladi. vaqt davomida vallar orasidan o‘tgan maxsulot, sirtida vint shakldagi ariqchalari bo‘lgan valninig ohirigi 7'Lyunidan ksrakli o‘lchovdagi lenta shaklida qirib olpnadi. 2.2-glsmda uzluksiz ishlovchi qo‘shval mashinalarning bir manbali :ll:;shl usulida shplash jarayoni ko‘rsatilgan.
Qo‘shval mashinalarnda uzluksnz ishlov berish progressiv texnologiya sanaladi, chunki bu usulda mashinaning xom ashyo bilan ta’minlash va taysr mahsulotni qabul qilib olish uchun alohida vaqt sarf bo‘lmaydi. Hozirgi vaktda qo‘shval mashinalarda uzluksiz ishlov berish keng nomenklaturadagi plastmassa markalarini ishlash qo‘llanilmokda (masalap feno va aminoplastlar).
E’tiboringiz uchun raxmat!
