7-Labaratoriya ishi

7-Labaratoriya ishi

1. 
   

Bеta-yеmirilishda alfa-yеmirilishdagi kabi bеta-zarralar spеktri diskrеt va monoenеrgеtik bo’lishi kеrak edi. Lеkin bеta – radioaktiv yеmirilishlarda hosil bo’lgan bеta-zarralar spеktri uzluksiz ekanini ko’rsatdi (2-rasm). Bеta zarralarning maksimal kinеtik enеrgiyasi (Т_е)_max bеta-yеmirilish enеrgiyasiga yaqin bo’ladi (Т_е)_max  Е_β .


Bеta-yеmirilishda chiquvchi β-zarralar enеrgiyasi uzluksiz bo’lib, enеrgiyasi noldan Е_max gachadir. Dastlabki va mahsul yadrolarning enеrgiya holatlari diskrеt bo’lib, bu holatlar orasida vujudga kеluvchi β-zarralar enеrgiyalari uzluksiz bo’lishligi bu jarayonda enеrgiya saqlanmasligini ko’rsatadi.
2.

3. β--yemirilish energiyasi elektronlar bog’lanish energiyalarini hisobga

olmaganda dastlabki va hosila atomlar massalari ayirmasiga teng bo’ladi
e_β = [M_at(A, Z) - M_at(A, Z+1)]c²
β+- parchalanish energiyasi
e_β+ = [M_at(A, Z+1) - M_at(A, Z)-2m_e]c²

4. Radioaktiv yadrolar tarkibida yo neytron, yoki protonlar ortiqcha boʻladi. Agar yadroda ortiqcha protonlar boʻlsa, ulardan biri neytronga aylanishi mumkin. Bunda musbat elektron (pozitron) hosil boʻladi va tez yadrodan chiqib ketadi. Neytronning oʻzi beqaror zarradir. U uzoq vaqt yadrodan tashqarida boʻlsa, oʻz-oʻzidan proton va elektronga boʻlinadi. Proton yadroning elektron qobigʻidan elektron qamrashi natijasida proton neytronga aylanadi. Koʻpincha, yadroga eng yaqin K qobiqdan elektron K qamraladi, K qamrash deb shuni aytiladi. K qamrashda K qobiqdagi boʻshagan joyga yuqoriroq qobiqlardan elektronlar oʻtadi, bunda foton ajraladi.

5. Ingichka beta – zarralar dastasi intensivligini ikki marta kamaytiradigan yutgich qalinligini yarim yutilish qatlami qalinligi deyiladi.

Yarim yutilish qatlami qalinligi, beta – zarralar yutilish egri chizig’ini olish orqali aniqlanadi:
N_d=N_o*2 ^{pd /}
bu yerda, N_o – beta zarralar oqim intensivligi, N_d —yutgichning pd (mg/sm 2 ) qalinlikdagi qatlamida beta zarralarning oqim intensivligi.
6.

7.

8. Neytrino zaryadsiz, massasiz zarra bo’lgani uchun bu zarrani qayd qilib,

tutib bo’lmaydi. Neytrinoning tinch holat massasi qiymati β-spektrga ko’ra aniqlanadi.
Neytrino massasi va β-spektr maksimum energiyalari farqiga teng. Tajriba
natijalari neytrino massasining yuqori chegarasi m_V<35 eV bo’lib, elektron
massasidan 15 000 marotabalar kichik ekanligini ko’rsatadi.
Ko’pgina laboratoriyalardagi keyingi o’lchashlar neytrino massasi
14V<46 eV chegarada ekanligini ko’rsatadi.
9. Qurilma foni: koinot nurlari, Yer va atrofdagi jismlarning beta va gamma – nurlanishi va shu bilan birga radiofaol manbada mumkin bo’lgan rentgen va gamma – nurlar foni.