7-amal mashg`ulot. Pul mablagi

---

                                                7-amal.mashg`ulot. Pul mablagi 

 

Bank  kreditlari  korxonalarning  qarzga  oladigan  mablag’larining  muhim  manbai 

bo’lib  hisoblanadi.  Korxonalarning  banklar  bilan  olib  boriladigan  kredit  - 

hisoblashish  munosabatlari  ixtiyoriy  asosda  bo’lib,  ikkila  tomonlarning 

manfaatdorligi asosida tuziladi. Kreditlar xo’jalik hisobida turgan, mustaqil balansi 

va  o’z  aylanma  mablag’lariga  ega  bo’lgan  korxonalarga,  odatda,  yiriklashtirilgan 

kredit ob’ektlari uchun beriladi. 

Bank kreditlar quyidagi tamoyillarga qat’iy amal qilib boradi: 



  kreditni qaytarib berish,  



  muddatlilik,  



  maqsadlilik,  



 

to’lovlik  



 

ta’minlanganlik tamoyillari.  

Bank  kreditlarini  olish  bilan  bog’liq  bo’lgan  operastiyalar  hisobi  6810 

«Qisqa  muddatli  bank  kreditlari»  va  7810  «Uzoq  muddatli  bank  kreditlari» 

schetlarida  aks  ettiriladi.  Bu  schetlar  passiv  bo’lib,  ularning  qoldiqlari  hisobot 

davri  boshiga  qaytarilmagan  qarzlar  summasini  ko’rsatadi,  debet  oboroti  - 

kreditni qaytarilishini, kredit oboroti esa olingan kredit summasini aks ettiradi. 

Kredit olinganda, 

Dt 5010, 5110, 5210, 5510, 6010 schetlari,  

Kt 6810 va 7810 schetlari.  

6810  va  7810-  schetlarning  debetida  kreditlarni  qisman  yoki  to’liq 

qaytarilishi aks ettirilib 5110, 5210 va 5510- schetlar bilan korrespondentlanadi. 

Xarajatlar  tarkibi  to’g’risidagi  Nizomga  binoan  qisqa  muddatli  va  uzoq 

muddatli kreditdan foydalanganligi uchun to’lanadigan foiz summasi moliyaviy 

faoliyat bo’yicha xarajatga o’tkaziladi.  

Demak kreditdan foydalanganligi uchun hisoblangan foiz summasiga, 

Dt 9610 «Foizlar ko’rinishidagi xarajatlar» scheti,  

Kt 6920 «Hisoblangan foizlar» scheti. 

 Foiz summasi bank muassasalariga o’tkazib berilganda  

Dt 6920 «Hisoblangan foizlar» scheti,  

Kt 5110 «Hisob - kitob» scheti. 

Bank kreditlarining analitik hisobi kredit turlari va kredit bergan banklar va 

alohida  muddatida  qaytarilmagan  kreditlar  bo’yicha  yuritiladi.  Bank 

kreditlarining hisobi 4- jurnal - orderda olib boriladi. 

Korxonalarda  ishchi  va  xizmatchilarga  yakka  uy  -  joy  qurish,  dalabog’ 

uylarini qurish, ishchi va xizmatchilarga kreditga sotilgan tovarlar bo’yicha savdo 

tashkilotlari  bilan  hisob  -  kitob  qilish  uchun  banklardan  kredit  olish  keng 

rivojlanmoqda. Bu operastiyalar bo’yicha xodimlar bilan olib boriladigan hisob - 

kitoblar 4710 «Kreditga sotilgan tovarlar bo’yicha xodimlarning qarzi» va 4720 

«Berilgan qarzlar bo’yicha xodimlarning qarzi» schetlarida yuritiladi. Bu schetlar 

aktiv  bo’lib,  debetida  xodimlarga  berilgan  qarzlar,  kreditida  ushbu  qarzlarning 

---

qaytarilishi  aks  ettiriladi.  Bu  operastiyalar  quyidagi  yozuvlar  bilan 

rasmiylashtiriladi: 

Kreditga  sotilgan  tovarlar  bo’yicha  topshiriq  -  majburiyatni  to’lash  uchun 

bankdan kredit olindi,  

Dt 4710 «Kreditga sotilgan tovarlar bo’yicha xodimlarning qarzi»,  

Kt 6810 yoki 7810 scheti. 

Ishchi  va  xizmatchilar  kreditga  olingan  tovarlar  bo’yicha  o’z  qarzlarini 

qaytarganda,  

Dt 5010 yoki 6710,  

Kt 4710 scheti. 

Kreditga sotilgan tovarlar bo’yicha banklardan olingan qarz qaytarilganda,  

Dt 6810 yoki 7810,  

Kt 5110 «Hisob - kitob scheti» scheti. 

Ishchi  va  xizmatchilarga  uy-joy  qurilishi,  dalabog’  qurilishi  uchun 

banklardan kredit olinganda,  

Dt 5010 yoki 5110,  

Kt 6810 yoki 7810 scheti. 

Ishchi va xizmatchilarga uy-joy qurilishi va dalabog’ uylarini qurish uchun 

kredit berilganda,  

Dt 4720 «Berilgan qarzlar bo’yicha xodimlarning qarzi»,  

Kt  5010  «Milliy  valyutadagi  pul  mablag’lari»  yoki  5110  «Hisob-kitob 

scheti» schetlari. Ushbu qarzlar qaytarilganda,  

Dt 5010 yoki 6710,  

Kt 4720 schet.  

Bankdan olingan qarz to’langanda, Dt 6810 yoki 7810, Kt 5110 schet. 

Yuqorida  aytib  o’tilgan  kreditlardan  tashqari,  ishchi  va  xizmatchilar  ga 

foizsiz kreditlar ham berilishi mumkin. Bu kreditlar qurilish, kapital ta’mirlash, 

uy-joylarini  kengaytirish  uy-ro’zg’orlari  bilan  ta’minlanish  uchun  korxonaning 

bo’sh  mablag’lari  hisobidan  beriladi.  Bunday  kreditlar  berilganda  quyidagicha 

buxgalteriya yozuvi rasmiylashtiriladi:  

Dt 4790 «Xodimlarning boshqa qarzi»,  

Kt  5010  yoki  5110  schet.  Ushbu  kreditlar  qaytarilganda  aksincha 

rasmiylashtiriladi. 

Korxonalar  boshqa  korxona  va  tashkilotlardan  qarz  olishi  mumkin. 

Qaytarish muddatiga qarab bu kreditlar qisqa muddatli (bir yilgacha muddatga) 

va uzoq muddatli (bir yildan ortiq muddatga) bo’lishi mumkin. Korxonaning qarz 

beruvchilar  bilan  bo’ladigan  hisob-kitob  operastiyalari  6820  «Qisqa  muddatli 

qarzlar» va 7820 «Uzoq muddatli qarzlar» schetlarida hisobga olinadi. 

Bu  schetlar  passiv  bo’lib,  mamlakat  ichidagi  va  xorijdagi  qarz 

beruvchilardan  davlat  va  xorijiy  valyutalarda  olingan  kreditlar  va  boshqa  jalb 

qilingan  mablag’lar  bo’yicha  hisob-kitoblar  holati  to’g’risidagi  axborotni 

umumlashtirish uchun tayinlangan.  

Bunday qarzlar olingan vaqtda  

Dt 5110, 5210 – schetlar, 

---

Kt  6820  va  7820  schetlari.  Bunday  qarzlar  qaytarilganda  aksincha 

provodkalar  beriladi.  Korxona  tomonidan  qisqa  muddatli  va  uzoq  muddatli 

qimmatli qog’ozlar, xususan akstiyalar, obligastiyalar chiqarib sotish yo’li bilan 

chetdan  mablag’lar  jalb  qilish,  shuningdek  berilgan  veksellar  bo’yicha  qarzlar 

bilan  bog’liq  bo’lgan  operastiyalar  6830  «To’lanadigan  obligastiyalar», 

6840«To’lanadigan  veksellar»,  7830  «To’lanadigan  obligastiyalar»  va  7840 

«To’lanadigan veksellar» schetlarida  hisobga olinadi. Bu schetlar passiv bo’lib 

qisqa muddatli qimmatli qog’ozlar chiqarib sotilsa yoki veksellar berilsa,  

Dt Pul mablag’larini hisobga oladigan schetlar, 

Kt 6830 yoki 6840- schetlar.  

Qisqa va uzoq muddatli kreditlar bo’yicha hisoblangan foizlar summasiga 

Dt 9610 «Foizlar ko’rinishidagi xarajatlar» scheti, 

Kt 6920 «Hisoblangan foizlar» scheti. 

Ushbu foizlar to’lansa  

Dt 6920- scheti, 

Kt 5010, 5110- schetlari.