4. topshiriq

4. TOPSHIRIQ
A. Flora va fauna - bu ma'lum bir geografik mintaqadagi tirik organizmlarni tavsiflashda birlashgan ikkita so'z. Flora o'simlik hayotini, fauna esa hayvonot dunyosini ifodalaydi. Shunday qilib, bu flora va faunaning asosiy farqidir. Umuman olganda, flora barcha harakatsiz avtotrof organizmlarni, xususan o'tloqlar, o'rmonlar va gulli va gulsiz o'simliklarni o'z ichiga oladi. Boshqa tomondan, faunaga barcha harakatlanuvchi heterotrof organizmlar, ayniqsa hayvonlar, hasharotlar, baliq va qushlar kiradi. Flora so'zi lotincha Flora so'zidan kelib chiqqan bo'lib, u gullar malikasi hisoblangan. Umuman olganda, flora ma'lum bir geografik mintaqada yoki vaqtda sodir bo'lgan barcha o'simliklarni ifodalaydi. Fauna - bu Rim xudosi Faunusdan va Rimning er va unumdorlik ma'budasi bo'lgan Faunadan kelib chiqqan so'z. Bu ma'lum bir vaqtda yoki biron joyda hayvonlar hayotini o'z ichiga olgan jamoaviy ism.
B. Yerning rivojlanishi birinchi navbatda flora va faunaning buzulishiga olib keladi. O'rmonlarning tez yo'q qilinishi noyob flora va faunaning yo'q bo'lib ketishiga, shuningdek ekologik vaziyatning yomonlashishiga olib keladi. Bu, ayniqsa, havo tarkibiga ta'sir qiladi. O'rmonlarni kesishning asosiy sabablari orasida, avvalambor, uni qurilish materiali sifatida ishlatish imkoniyatlariga e'tibor qaratish lozim. Shuningdek, o'rmonlar ko'pincha qishloq xo'jaligiga mo'ljallangan erlarni qurish yoki ulardan foydalanish maqsadida kesiladi. Shunday ekan aholi soni ortib borgan sari yer yuzida uy joyga bo'lgan ehtiyoj ham ko'payadi bu esa flora va faunaning qisqarishiga olib keladi.
V. Oʻzbekiston oʻsimliklar dunyosi xilma-xil boʻlib, xalq xoʻjaligida muhim ahamiyatga ega. Soʻnggi yillarda Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Botanika institutida olib borilgan tadqiqotlar natijalariga koʻra, oʻlkada 166 oilaga mansub 4500 ga yaqin yuksak oʻsimlik turlari borligi maʼlum boʻldi. Bularning aksariyat qismini qoqioʻtdoshlar (260 ga yaqin tur) karamdoshlar, yalpizdoshlar, shoʻradoshlar, loladoshlar, chinniguldoshlar, yoronguldoshlar, govzabondoshlar, raʼnodoshlar kabi yirik oilalarning vakillari tashkil etadi. Respublika florasi 1400 dan ortiq turga ega boʻlib, qimmatbaho dorivor, oziq-ovqat, yem-xashak va boshqa xomashyo oʻsimliklarning eng boy navlari bilan ifodalanadi, ularning bir qismi eksport qilinadi. Togʻ yonbagʻirlarida oʻtlar (ravon, togʻ yalpizi), itburnu, zirk, kotonaster oʻsadi, undan balandroq togʻlarda oʻrmonlar bor. Bu o'rmonlarning tipik daraxtlari chinor, archa, terak, qayindir. Mevali daraxtlardan esa - bodom, do'lana, olma, yong'oq, olxo'ri kabilar o'sadi.
D. Yerda odamning paydo boʻlishi organik dunyo bilan tabiiy muhit oʻrtasidagi oʻzaro munosabatni tubdan oʻzgartirib yubordi. Inson tabiatga mehnat qurollari vositasida yaylovlardan notoʻgʻri foydalanish oqibatida taʼsir koʻrsatadi.Inson tabiiy sharoit va boyliklardan koʻp maqsadlarda foydalanadi. Bu esa ayni paytda, tabiatni tegishlicha muhofaza qilishni ham taqozo etadi.

Oʻzbekiston mustaqillikka erishgach, dastlabki kunlardan boshlab, Tabiatni muhofaza qilishga, respublika hududini ekologik tanazzuldan muhofaza qilishga kirishdi. Tabiatni va uning komponentlarini muhofaza qilish toʻgʻrisida bir qancha qonunlar qabul qilindi. Bular „Tabiatni muhofaza qilish toʻgʻrisida“ (1992-yil 9-dekabr). „Atmosfera havosini muhofaza qilish toʻgʻrisida“ (1996-yil 27-dekabr), „Oʻsimlik dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish toʻgʻrisida“ va „Hayvonot dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish toʻgʻrisida“ (1997-yil 26 dek.), „Oʻrmon toʻgʻrisida“ (1999-yil 15-aprel) dagi qonunlarni misol qilishimiz mumkin. Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 50, 54, 55 va 100-moddalarida Tabiatni muhofaza qilishga oid normalar bayon etilgan. Konstitutsiyaning 50moddasida „Fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda boʻlishga majburdirlar“, deb koʻrsatilgan. Oʻzbekistonda 10 dan ortiq oʻrmon xoʻjaligi, 9 ta qoʻriqxona, 2 milliy bogʻ, bir qancha buyurtma qoʻriqxona mavjud. Ularda tabiat yodgorliklari, kamayib ketgan oʻsimlik va hayvonlar qoʻriklanadi, oʻrganiladi va koʻpaytiriladi.