2-seminar: Mustaqil O‘zbekiston Respublikasining tashkil topishi va uning tarixiy ahamiyati (2-soat)

---

  

 

2-seminar: Mustaqil O‘zbekiston Respublikasining tashkil 

 topishi va uning tarixiy ahamiyati (2-soat). 

Reja: 

1.Mustaqillik arafasida respublikadagi ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy ahvol. 

O‘zlikni anglashga intilishning kuchayishi.  

2.Siyosiy  tizimdagi  o‘zgarishlar.  Mustaqillikning  e’lon  qilinishi. 

O‘zbekiston Respublikasining tashkil etilishi.  

3.Mustaqillikning  ilk  davrida  davlat  suverenitetini  mustahkamlash 

yo‘lidagi sa’y-harakatlar.  

4.Mustaqil O‘zbekiston davlatining yuzaga kelishi va mustahkamlanishida 

I.Karimovning tarixiy xizmatlari. 

 

SSSR tanazzulga uchragach, O‘zbekiston rahbariyati davlat mustaqilligini 

to‘la o‘z qo‘liga olishga kirishdi.  

1991  yil  25  avgustda  O‘zbekiston  Prezidentining  farmoni  e’lon  qilindi. 

Farmonga    binoan    Respublika    ichki    ishlar    vazirligi    va    Davlat    xavfsizligi 

qo‘mitasi    O‘zbekiston    SSRning    qonuniy    tasarrufiga    olindi.    Respublika 

hududida  joylashgan  SSSR  ichki  ishlar  vazirligining  ichki  qo‘shinlari  bevosita 

O‘zbekiston  Prezidentiga  bo‘ysundirildi.   Respublika  ichki  ishlar  vazirligi, 

Davlat  xavfsizlik  qo‘mitasi,    prokuraturasi  va  adliya  organlari,    shuningdek, 

respublika    hududida    joylashgan   ichki    qo‘shinlar,   Turkiston    harbiy    okrugi 

qismlari va qo‘shilmalari partiyadan butunlay xalos qilindi.  

O‘zbekiston Prezidenti Islom Karimov Oliy Kengash Rayosatiga juda qisqa 

muddatda  respublikaning  davlat  mustaqilligi  to‘g‘risidagi  qonun  loyihasini 

tayyorlash va uni Oliy Kengashning navbatdan tashqari sessiyasi muhokamasiga 

taqdim    etishni    taklif    qildi.    Oliy    Kengash  1991    yil  26    avgust    kuni 

O‘zbekistonning  davlat  mustaqilligi  to‘g‘risida  qonun  loyihasini  tayyorlash 

haqida  va 31 avgustda  Oliy  Kengashning  navbatdan  tashqari VI sessiyasini 

chaqirishga qaror qildi.  

1991  yil  28  avgust  kuni  O‘zbekiston  Kompartiyasi  MQ  va  Markaziy 

nazorat komissiyasining  qo‘shma  plenumi  bo‘lib  o‘tdi.  Plenumda  Prezident 

I.Karimovning  SSSRda19-21  avgust  kunlari  sodir  bo‘lgan  fojiali  voqealar  va 

respublika  partiya  tashkilotlarining  vazifalari  to‘g‘risidagi  axboroti tinglandi 

va  muhokama  qilindi.  Plenum  Respublika  Kompartiyasining  KPSS  MQ  bilan 

har  qanday  aloqalarni  to‘xtatishga,  KPSSning  barcha  tuzilmalaridan  chiqishga, 

uning markaziy organlaridagi o‘z vakillarini chaqirib olishga qaror qildi.  

1991 yil 31 avgust  kuni  O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Ken-gashining 

navbatdan tashqari tarixiy oltinchi sessiyasi bo‘lib o‘tdi. Sessiyada O‘zbekiston 

Prezidenti  I.Karimov  nutq  so‘zlab,  sobiq  Ittifoqda  so‘ngi  paytlarda  yuz  bergan 

ijtimoiy-siyosiy  voqealarni,  davlat  to‘ntarishiga  urinish  oqibatlarini  tahlil  qilib,  

ular  O‘zbekiston  taqdiriga,  xalqimiz  tarixiga  bevosita  daxldor ekanligini  har  

tomonlama    asoslab    berdi.    Vaziyatdan    kelib    chiqqan    holda,  O‘zbekiston  

Respublikasining    davlat    mustaqilligini    e’lon    qildi    va    uni  mastaqillik 

to‘g‘risidagi qonun bilan mustahkamlashni taklif qildi.  

---

  

 

Sessiyada«O‘zbekiston    Respublikasining    Davlat    mustaqilligi 

to‘g‘risidagi    Oliy    Kengash    Bayonoti»  qabul    qilindi.    Bayonotda    bunday 

deyilgan edi:  

«Mustaqillik    deklaratsiyasini    amalga    oshira    borib,    O‘zbekiston  Sovet 

Sotsialistik  Respublikasi  Oliy  Kengashi  O‘zbekistonning  Davlat  mustaqilligini 

va ozod suveren davlat- O‘zbekiston Respublikasi tashkil etilganligini tantanali 

ravishda e’lon qiladi».   

Oliy    Kengash    sessiyasida  «O‘zbekiston    Respublikasining    davlat 

mustaqilligini e’lon qilish to‘g‘risida» qaror qabul qilindi.  

Mazkur qarorda: 

1)  Respublikaning    davlat    mustaqilligi    to‘g‘risidagi    Oliy  Kengash  

bayonoti  tasdiqlansin  va  resrublika  bundan  buyon  O‘zbekiston Respublikasi 

deb atalsin;  

2)  1  sentyabr    O‘zbekiston    Respublikasining    Mustaqillik    kuni    deb 

belgilansin va 1991 yildan boshlab bu kun bayram va dam olish kuni deb e’lon 

qilinsin, deb qat’iy belgilab qo‘yildi.  

Oliy    Kengash    sessiyasida  «O‘zbekiston    Respublikasining  Davlat 

mustaqilligi    asoslari    to‘g‘risida»  Qonun    qabul    qilindi.    Bu    Qonun  17 

moddadan  iborat  bo‘lib,  O‘zbekiston  Respublikasining  Davlat mustaqilligini 

huquqiy jihatdan mustahkamlab berdi. Qonunda: 



 

O‘zbekiston    Respublikasi    o‘z    tarkibidagi    Qoraqalpog‘iston 

Respublikasi bilan birga, mustaqil, demokratik davlatdir;  



 

O‘zbekiston  Respublikasining  xalqi  suverendir  va  respublikada davlat 

hokimiyatining  birdan-bir  sohibidir.  U  o‘z  hokimiyatini  ham  bevosita,  ham 

vakillik idoralari tizimi orqali amalga oshiradi;  



 

O‘zbekiston    Respublikasi    to‘la    davlat    hokimiyatiga    ega,    o‘zining 

milliy    davlat    va    ma’muriy-hududiy    tuzilishini,    hokimiyat    va  boshqaruv  

idoralari  tizimini  mustaqil  belgilaydi,  davlat chegaralari,  hududi  daxlsiz  va  

bo‘linmas    bo‘lib,    uning    xalqi    o‘z  xohish-irodasini  erkin  bildirmasdan  turib 

o‘zgartirilishi mumkin emas;  



 

Respublika    hududidagi    er,    er    osti    boyliklari,    suv    va    o‘rmonlar, 

o‘simlik  va  hayvonot  dunyosi,  tabiiy  va  boshqa  resurslar, Respublikaning 

ma’naviy  boyliklari  O‘zbekiston  Respublikasining  milliy  boyligi,  mulki 

hisoblanadi, deb qonunlashtirilib, belgilab qo‘yildi. 

O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining VII sessiyasida1991 yil 

30  sentyabr  kuni  «O‘zbekiston  Respublikasining  Davlat    mustaqilligi 

asoslari  to‘g‘risi»gi  Qonunga  Konstitutsiyaviy  qonun  maqomini  berishga  qaror 

qilindi.  Qarorda  O‘zbekiston    Respublikasining  amaldagi  Konstitutsiyasi 

moddalari  «O‘zbekiston    Respublikasining  Davlat  mustaqilligi  asoslari 

to‘g‘risida»gi  Qonunning  moddalariga  zid  kelgan  hollarda  mazkur  Qonunga 

amal qilinsin, deb belgilab qo‘yildi.  

SHunday  qilib,  xalqimizning  asriy  orzusi,  umidlari  ushaldi,  ro‘yobga 

chiqdi. Mamlakatimiz,  xalqimiz  siyosiy  mutelikdan,  asoratdan  qutildi. Dunyo 

xaritasida yana bitta mustaqil davlat-O‘zbekiston Respublikasi paydo bo‘ldi.  

---

  

 

O‘zbek    xalqi    tarixida,    mamlakatimizda    yashaydigan    barcha    xalqlar 

tarixida chinakam tarixiy ahamiyatga molik bo‘lgan voqea sodir bo‘ldi.  

O‘zbekiston  Respublikasining  aholisi  mustaqillik  e’lon qilingan  paytda 

21,5 mln  kishini  tashkil  etardi. 2004 yil  boshlariga kelib aholi soni 25 mln.dan 

ortdi.  

O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Kengashining 1991 yil  noyabrida bo‘lgan 

VIII  sessiyasi  Davlat  mustaqilligi  masalasi  bo‘yicha  referendum  o‘tkazish 

xaqidagi masalani ko‘rib chiqdi. 

Oliy    Kengashning    mazkur    sessiyasida  1991  yil  29  dekabr,    yakshanba  

kuni  O‘zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi  to‘g‘risida  referendum  

hamda    O‘zbekiston    Respublikasi  Prezidenti    saylovini    o‘tkazish    to‘g‘risida  

qarorlar    qabul    qilindi.  Referendumda    ovoz    berish    byulleteniga    masala  

quyidagi    ta’rifda  kiritildi:  «O‘zbekiston    Respublikasi    Oliy    Kengashi  

tomonidan  e’lon qilingan  O‘zbekiston  Respublikasining Davlat mustaqilligini 

ma’qullaysizmi?». SHuningdek, «O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti saylovi 

to‘g‘risida» Qonun qabul qilindi.  

1991  yil  29  dekabr  kuni  umumxalq  referendumi  bo‘lib  o‘tdi. 

Referendumda  9.898707  kishi    yoki    saylov    ro‘yxatiga    kiritilganlarning  94,1  

foizi    qatnashdi.  Ovoz    berishda    qatnashganlarning  98,2    foizi  O‘zbekiston 

Respublikasi mustaqilligini ma’qullaymiz, deb ovoz berdi. 

O‘zbekiston  Davlat  mustaqilligining  e’lon  qilinishi,  uning  butun  tarixiy 

taraqqiyoti natajalaridan kelib chiqadigan ob’ektiv va qonuniy hodisadir.  

Respublika  xalqi    va    rahbariyatining  donishmandligi,  sabotli    va 

qat’iyatliligi,  uzoqni  ko‘ra  bilishi    natijasida    uning  davlat  mustaqilligiga 

erishuvi  Tinch,  Demokratik,  Parlament  yo‘li  bilan  Ijtimoiy    larzalarsiz,  

qurbonlar  va  vayronagarchiliksiz amalga oshdi. 

1991  yil  29  dekabr  kuni  muqobillik  asosida    O‘zbekiston    Respublikasi 

Prezidenti    saylovi    ham    bo‘lib    o‘tdi.  Prezidentlikka  nomzod    Islom  

Abdug‘anievich    Karimov    uchun  8.514136  kishi    yoki    ovoz  berishda  

qatnashganlarning 86  foizi  ovoz  berdi.  Markaziy  saylov komissiyasi saylov 

yakunlarini  ko‘rib  chiqib,  I.A.Karimovni  1991  yil  29  dekabrdan    O‘zbekiston  

Respublikasining  Prezidenti  lavozimiga saylangan, deb xisoblashga qaror qildi. 

O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Kengashining  1992  yil  yanvarda  bo‘lgan 

navbatdan tashqari IX sessiyasida Prezident  Islom  Karimov  qasamyod  qildi: 

«O‘zbekiston    Respublikasi  Prezidenti    lavozimini    bajarishga    kirishar  

ekanman,    respublikamiz  xalqlariga    sadoqat    bilan    xizmat    qilishga,  

fuqarolarning    huquq    va  erkinliklariga    kafolat    berishga,    O‘zbekiston  

Respublikasi  Konstitutsiyasiga    qat’iy    rioya    etishga,    zimmamga    yuklangan  

yuksak vazifalarni  vijdonan  bajarishga  qasamyod  qilaman». Islom  Karimov 

O‘zbekiston    Respublikasining    umumxalq    tomonidan    saylangan    birinchi 

Prezidentidir.