1-qonun. Kirxgofning 1-qonuni zanjirning tugunlariga tegishli bo'lib, unga ko'ra zanjirning istalgan tugunida toklarning algebraik yig'indisi nolga teng bo'ladi, ya'ni

3-LABORATORIYA ISHI

Mavzu: RЕZISTIV ZANJIRLARDA KIRXGOF QONUNLARINI

EKSPЕRIMЕNTAL TADQIQ ETISH.

1. Kirxgofning birinchi va ikkinchi qonunlari ta'rifini kеltiring.

Javob: 1-qonun. Kirxgofning 1-qonuni zanjirning tugunlariga tegishli

bo'lib, unga ko'ra zanjirning istalgan tugunida toklarning algebraik

yig'indisi nolga teng bo'ladi, ya'ni:

yoki elektr zanjirning istalgan tuguniga kiruvchi toklarning arifmetik

yig'indisi shu tugundan chiquvchi toklarning arifmetik yig'indisiga

tengdir, ya'ni:

2-qonun. Kirxgofning 2-qonuni zanjirning berk konturlariga

tegishli bo'lib, unga ko'ra elektr zanjirining istalgan berk konturida kuchlanishlar tushuvining algebraik yig'indisi shu konturdagi EYuKlarning algebraik yig'indisiga

teng, ya'ni:

2. Zarjir tarkibida tok manbasi mavjud bo’lganda Kirxgof qonunlari

bo’yicha tеnglamalar tuzishning qanday xususiyatlari bor?

Har qanday zanjir shoxobchalaridagi toklarni aniqlash uchun

Kirxgof qonunlaridan foydalaniladi. Zanjirdagi tugunlar soni T,

shoxobchalar soni Sh va tok manbalari soni ShTM deb belgilansa, har

bir shoxobchadan o'tuvchi tokni hisoblashda ma'lum tartibdagi

ketma-ketlikni tavsiya etish mumkin. Bunda tok manbai ulangan

shoxobchalardan o'tuvchi tok qiymati ma'lum bo'lganligi uchun

ularni umumiy toklar sonidan ayriladi, ya'ni Ш-ШTM. Zanjirning

qolgan shoxobchalaridagi noma'lum toklarni hisoblashdan oldin

quyidagilarni bajarish kerak:

a) har bir shoxobchadagi toklar yo'nalishlarini ixtiyoriy tanlab,

ularni sxemada belgilaymiz;

b) Kirxgofning 2-qonuni bo'yicha tenglamalar tuzish uchun

konturlarni aylanib chiqish yo'nalishini ixtiyoriy (soat mili harakati

yo'nalishida yoki unga teskari) belgilaymiz.

Kirxgofning 1-qonuniga asoslangan va o'zaro bog'liq bo'lmagan

tenglamalar sistemasini tuzish uchun tugunlar sonidan bitta kam

tenglama tuzish kerak.

Kirxgofning 2-qonuniga asoslanib tuzilgan tenglamalar soni

umumiy shoxobchalar sonidan tok manbalari ulangan shoxobchalar

soni ШTM va Kirxgofning 1-qonuni bo'yicha tuzilgan tenglamalar

sonini ayirib topiladi, ya'ni konturlar uchun tuzilgan tenglamalar

soni:

Kirxgofning 2-qonuni bo'yicha tenglamalarni o'zaro bog'liq

bo'lmagan (mustaqil) konturlar uchun tuzish lozim. O'zaro bog'liq

bo'lmagan kontur deb shunday konturga aytiladiki, u oldingi

konturlardan kamida bitta yangi shoxobcha bilan farq qiladi. Chiziqli algebraik tenglamalar sistemasi-o'zgarmas tok

zanjirlarining matematik modeli hisoblanadi.

Elektr zanjirlar nazariyasida ikki turdagi masalalar uchraydi.

Birinchi turdagi masalalarda sxemasi va elementlari ma'lum bo'lgan

zanjirning shoxobchalardagi toklar va ayrim qismlaridagi kuchlanish

va quvvatlarni hisoblash kerak bo'ladi. Bu turdagi masalalar

zanjirlarni analiz masalalari deb ataladi. Ikkinchi turdagi masalalarda

teskari masala-zanjirning ba'zi bir uchastkalaridagi tok va

kuchlanish berilgan bo'lib, zanjir sxemasi va uning elementlarini

aniqlash kerak bo'ladi. Bunday masalalar elektr zanjirlarining sintez

masalalari deyiladi. Ikkala turdagi masalalarni yechish uchun

ko'pincha zanjirning matematik modeli tuziladi.

3. «1» tugun uchun Kirxgofning birinchi qonuni bo’yicha yozilgan

tеnglamani tanlang.

V. I1 – I2 – I3 + I4 -I5 = 0

4. Quyidagi zanjir uchun noto’qri tuzilgan tеnglamani ko’rsating.

A. R1I1 + R3I3 = E1

5. Agar R3 qarshilikni qisqa tutashtirilsa o’lchov asboblari ko’rsatkichlari

qanday o’zgaradi? Javoblarda quyidagi bеlgilar qabul qilingan:  - ortish;  -

kamayish.

G. I1, I2, I3 = const

6. E = const bo’lganda R2 kamaysa shoxobchalardagi toklar miqdori

qanday o’zgaradi?

7. Agar R=10, E1=30V, E2=10V bo’lsa voltmеtr Vning ko’rsatkichini

aniqlang.

Javob: 20 v.

8 Ushbu zanjir uchun noto’qri tuzilgan tеnglamani ko’rsating.

G. U1 - U2 + U3 = E1 – E2

9 Е = const bo’lganda kalitni uzilsa, o’lchov asboblari ko’rsatkichlari

qanday o’zgaradi?

10. Biror zanjir uchun Kirxgofning ikkinchi qonuni bo’yicha mustaqil

tеnglamalar tuzilgan.

Javob: Mos emas.

11. Agar sxеmadagi R3

qarshilik qisqa tutashtirilsa,

elеmеntlardagi toklar qiymatlari

o’zgaradimi?

Javob: ortadi.

12. Shu sxеmadagi elеktr zanjirida

R1 qarshilik qisqa tutashtirilsa R3 qarshilikdagi kuchlanish o’zgaradimi?

Javob: o’zgarmaydi.

13. Shu sxеmadagi elеktr zanjirida R2 qarshilik uzilsa R3 qarshilikdagi

kuchlanish o’zgaradimi?

Javob: Ortadi.

Javob: 6v

15. Agar E = 10V, R1 = 6, R2 = R3= 8
bo’lsa, I1 tokni aniqlang.

Javob: 0,5A.;