1. O`lchash vositalari. O`lchash lineykasi

Farg`ona Politexnika Instituti Mexanika-mashinasozlik fakulteti 21-20MST va A gurux talabasi Abdunabiyev Shahbozning Metrologiya, standartlashtirish va o'zaro almashuvchanlik fanidan tayyorlagan mustaqil ishi.

Universal o`lchov prinsiplari.

Universal o`lchov prinsiplari.

Reja.

1.O`lchash vositalari.

2.O`lchash lineykasi.

3.Shtangen asboblar.

UNIVERSAL 0 ‘LCHASH VOSITALARI

UNIVERSAL 0 ‘LCHASH VOSITALARI

• 0 ‘lchamlaming ma’lum ko‘lamida uzunlik va burchaklami oichash uchun mo‘ljallangan vositalar universal o`lchash vositalari deb ataladi. Bunda o`lchanayotgan detal shaklining ahamiyati yo‘q. Masalan, masshtab lineyka yordami bilan uning bolinmalari ko`lamida har qanday detal uzunligini o`lchasa bo‘ladi.

O`lchash lineykasi va shtangensirkul asboblari.

O`lchash lineykasi va shtangensirkul asboblari.

Bu o`lchash vositalarining umumiylashtiradigan alomati- lineyka ya’ni ,yuzasiga bo’linmalar chizilgan matall tasmasi mavjudligidir.

Metall o`lchash lineykalari. O`lchash lineykalarini ko`pincha masshtab lineykalari deb atashadi. Ular ko`p qiymatli o`lchovlar soniga kiradi, chunki ular yordami bilan qator har xil o`lchamli bir nomli kattaliklarni o`lchash mumkin. Mashinasozlikda qo`llanadigan metal lineykalar 150; 300; 500; va 1000mm uzunlikda ishlab chiqariladi

Shtangenasboblar

Shtangenasboblar

Shtangenasboblar. Shtangenasboblar-o`lchash va belgi qo`yish uchun mo`ljallangan asboblarning kata guruhidir. Bu asboblarni boshqa asboblardan farqlovchi xususiyati shuki, bularda har bir 1mm da bo`linmalari bor shkalali lineyka (shtanga ) qo`llanadi, millimetrni o`nli va yuzli qisimlari esa asosiy shkaladan yordamchi(qo`shimcha )- noniuns shkalasi yordamida o`qiladi.

Nonius- ozgina intervallarga (10-20) ega bo`lgan yordamchi shkaladir. Noniusning birinchi chizig`I yordamchi shkalaning boshlanishi emas, balki asosiy shkala bo`yicha o`lchamning indeksi(ko`rsatishi) bo`lib xizmat qiladi. Agar noniusning birinchi (nol) chizig`i asosiy shkalaning birorta chizig`iga to`g`ri kelsa ,o`lcham qiymati asosiy shkaladan o`qiladi. Zero noniusning nol chizig`I asosiy shkalalarning birorta chizig`iga to`g`ri kelmasa o`lcham qiymati ikki qisimdan iborat bo`ladi.

Nonius- ozgina intervallarga (10-20) ega bo`lgan yordamchi shkaladir. Noniusning birinchi chizig`I yordamchi shkalaning boshlanishi emas, balki asosiy shkala bo`yicha o`lchamning indeksi(ko`rsatishi) bo`lib xizmat qiladi. Agar noniusning birinchi (nol) chizig`i asosiy shkalaning birorta chizig`iga to`g`ri kelsa ,o`lcham qiymati asosiy shkaladan o`qiladi. Zero noniusning nol chizig`I asosiy shkalalarning birorta chizig`iga to`g`ri kelmasa o`lcham qiymati ikki qisimdan iborat bo`ladi.

Chuqurlik shtangenoichagichlarining konstruksiyasi shtangensirkullardan qo‘zg‘almas

jag‘lari yo'qligi bilan farqlanadi. Siljiydigan jag‘ o‘miga noniusli (3) ramka (2) da oichash paytida tayanch bo'lib xizmat qiluvchi asos (4) o‘matilgan. Oichash jarayonida asos (4) detal ustiga qo‘yiladi va shtanga (1) ichki yuzani tagiga taqalguncha suriladi. Nol oichami lineyka (1) ni uchi asos (4) bilan baravarlashganiga to‘g‘ri keladi. Chuqurlik shtangenoichagichlari 500 mm. dan oshmaydigan koiamni qamraydi. Nonius bo‘linmalarining qiymati 0,1 yoki 0,05mm. ga teng.