1 modul amaliy mashg‘ulot

1 – modul amaliy mashg‘ulot
Mavzu: Kompyuterning arifmetik asosi. Sanoq sistemalari va ular ustida amallar


Amaliy mashg‘ulotidan kutilayotgan natijalar: a) Sonlarni turli sanoq sistemalarida yozish malakasini hosil qilish; b) sonlarni berilgan sanoq sistemasidan boshqasiga o‘tkazish qoidalarini o‘rgatish; v) sonlarni odatdagi ko‘rinishda ifodalash bilan tanishish.


Amaliy mashg‘ulotini bajarganlarida tinglovchilar quyidagilarga ega bo‘ladilar:
a) O‘nlik sanoq sistemasida berilgan sonlarni ikkilik va sakkizlik sistemalarda ifodalash;
b) Ikkilik va sakkizlik sanoq sistemasidagi sonlarni o‘nlik sistemaga o‘tkazish;
v) Sakkizlik sistemada berilgan sonni ikkilik, shuningdek, ikkilik sistemadagi sonlarni sakkizlik sistemalarga o‘tkazish;
g) Ikkilik, sakkizlik va o‘nlik sanoq sistemalarda berilgan sonlar ustida qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish amallarini bajarish.


Vazifani bajarish usuli
1-vazifa. O‘nlik sistemada berilgan 35,0625 sonini ikkilik va sakkizlik sistemalarga o‘tkazing.
Bajarish. Avval berilgan sonning butun qismini ikkilik va sakkizlik sistemalarga o‘tkazaylik.



2-vazifa. Ikkilik va sakkizlik sanoq sistemasidagi (1011011,0111011₂ va 251₈) sonlarni o‘nlik sistemaga o‘tkazing.
Bajarish. Ushbu sonlarni o‘nlik sanoq sistemasiga o‘tkazish uchun uni asos darajalari bo‘yicha quyidagicha yoyib chiqamiz:
251₈ = 28²+58¹+18⁰ = 169₁₀
1011011,0111011₂ = 12⁶ + 12⁴ + 12³ + 12¹ + 12⁰ + 12^-2 + 12^-3 + 12^-4 + 12^-6 + 12^-7 =
= 64 + 16 + 8 + 2 + 1 + 1/4 + 1/8 +1/16 + 1/64 + 1/128 = 91,4921875₁₀.


3-vazifa. Sakkizlik sistemadagi 251₈ sonini ikkilik sistemada, ikkilik sistemada berilgan 1011011,0111011₂ sonini sakkizlik sistemada ifodalang.
Bajarish. Berilgan 251₈ sonini ikkilik sistemada ifodalash uchun triada (sakkizlik sistemadagi raqamni ifodalaydigan uchta ikkili razryad triada deyiladi) lardan foydalanamiz, ya’ni 251₈=010 101 001₂.
Berilgan 1011011,0111011₂ sonini sakkizlik sistemada ifodalash uchun uni triadalarga ajratamiz: .
Ushbu sonlarni boshqa sistemaga o‘tkazishda, ularni dastlab 2-vazifadagidek o‘nlik sistemaga va undan boshqa sistemaga o‘tkazish ham mumkin.
4-vazifa. Amallarni bajaring.
15,67₈ + 43,62₈; 67,5₈ – 34,6₈; 15,67 ∙ 43,62₈; 740,36₈ : 63,2₈; 1011,11₂ + 1001,1₂; 10111,01 – 1001,11₂; 11,01₂ ∙ 10,11₂; 110,10101₂ : 10101₂.

1- amaliy mashg‘ulotga doir vazifalar
1-topshiriq. O‘nli sistemada berilgan 645; 4,25; 13+76; 7,45 sonlarni ikkilik va sakkizlik sistemalarda 10^-4 aniqlikda ifodalang.
2-topshiriq. Yuqorida hosil bo‘lgan sonlarni o‘nli sistema ko‘rinishida ifodalang.
3-topshiriq. a) Sakkizlik sistemadagi 752 va 34 sonlarini ikkilik;
b) ikkilik sistemadagi 1101,01 va 1001 sonini sakkizlik sistemalarga o‘tkazing.
4-topshiriq. Ushbu 8,9 va 1,2 (o‘nlik); 15,7 va 40,3 (sakkizlik); 101,1 va 1111,1 (ikkilik) sanoq sistemasidagi sonlar ustida qo‘shish, ayirish va ko‘paytirish amallarini bajaring.