1-kazus O‘zbekiston fuqarosi Yusupov Toshkent davlat yuridik universitetida

---

1-kazus 
O‘zbekiston fuqarosi Yusupov Toshkent davlat yuridik universitetida 
o‘qituvchi bo‘lib ishlardi. U o‘z bilimlariga tayangan holda qonun loyihasini 
tayyorlab, uni Oliy Majlis Qonunchilik palatasiga taqdim etdi. U 
“O‘zbekistonda dronlardan foydalanishni tartibga solish to‘g‘risida”gi qonun 
loyihasiga quyidagilarni ilova qildi. 
1) qonun loyihasiga tushuntirish xati; 
2) o‘zgartirilishi va bekor qilinishi kerak bo‘lgan qonun osti hujjatlar ro‘yxati. 
Biroq, Qonunchilik palatasi Spikeri qonun loyihasini ko‘rib chiqishdan bosh 
tortib, fuqaro Yusupov qonunchilik tashabbusi sub’ekti emasligi vaji bilan 
taklifni qaytarib yubordi.Huquq ijodkorligida fuqarolarning ishtirokini 
muhokama eting, vaziyatga huquqiy yechim bering. 
Aniqlanishi kerak 
1. Qonunchilik tashabbusi nima
2. Qonunchilik tashabbusi huquqi kimlarga berilgan 
Qonunchilik tashabbusi - qonun loyihalarini qonun chiqaruvchi organlar 
muhokamasiga taqdim etish huquqi; mazkur organlar qonun loyihasini muhokama 
qilishga va shu loyiha yuzasidan qaror qabul qilishga majbur.
O‘zbekiston Respublikasining 2006-yil 11-oktabrda qabul qilingan O‘RQ-60-sonli
“Qonunlar loyihalarini tayyorlash va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 
qonunchilik palatasiga kiritish tartibi to‘g‘risida”gi qonunning 3-moddasida
“O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga muvofiq quyidagilar qonunchilik 
tashabbusi huquqiga ega:
1) O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti; 
2) o‘z davlat hokimiyatining oliy vakillik organi orqali Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi; 
3) Qonunchilik palatasi deputatlari; 
4) O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi; 
5) O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi; 
6) O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi; 

---

8) O‘zbekiston Respublikasining Bosh prokurori” deya ko’rsatilgan 
Xuddi shu qonunning 8-moddasida esa Qonunchilik tashabbusi huquqiga ega 
bo‘lmagan davlat organlarining, nodavlat tashkilotlar va fuqarolarning qonunlar 
loyihalarini tayyorlashda ishtirok etishi deya nomlanib “Qonunchilik tashabbusi 
huquqiga ega bo‘lmagan davlat organlari, nodavlat tashkilotlar va fuqarolar qonunlar 
loyihalarini yoki yangi qonun qabul qilinishi, qonunga o‘zgartishlar, qo‘shimchalar 
kiritilishi, shuningdek amaldagi qonunni yoki uning bir qismini o‘z kuchini yo‘qotgan 
deb topish zarurligi to‘g‘risidagi takliflarni qonunchilik tashabbusi huquqi subyekti 
ko‘rib chiqishi uchun kiritishi mumkin. Qonunchilik tashabbusi huquqiga ega 
bo‘lmagan davlat organlari, nodavlat tashkilotlar yoki fuqarolar tomonidan kiritilgan 
qonunlar loyihalarini yoki takliflarni qonunchilik tashabbusi huquqi subyekti o‘zi 
ishlab chiqayotgan qonunlar loyihalari uchun asos sifatida qabul qilishi mumkin” deb 
ko’rsatilgan. Qonunchilik tashabbusi huquqi – Konstitutsiyada belgilangan vakolatli 
organlar, tashkilotlar va shaxslar tomonidan muayyan qonun loyihasini yoki yangi 
qonun qabul qilish to‘g‘risida, shuningdek qonunni o‘zgartirish yoxud uni bekor 
qilish to‘g‘risidagi taklifning Oliy Majlis e’tiboriga taqdim etilishi va parlament 
tomonidan bu masalani belgilangan tartibda ko‘rib chiqish haqida tegishli qaror qabul 
qilishdir. Mamlakatimiz Asosiy qonunida qonun chiqarish jarayonining alohida 
bosqichi hisoblangan qonunchilik tashabbusi huquqi o‘zining yuridik ifodasini 
topgan. E’tirof etish lozimki, qonunchilik tashabbusi Oliy Majlisda emas, balki faqat 
Qonunchilik palatasida ro‘yobga chiqariladi. Amaldagi qonunchilikka binoan 
qonunchilik tashabbusi huquqiga O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti, o‘z davlat 
hokimiyatining oliy vakillik organi orqali Qoraqalpog‘iston Respublikasi, 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi deputatlari, 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, O‘zbekiston Respublikasining 
Konstitutsiyaviy sudi, Oliy sudi, Bosh prokurori egadirlar va bu huquq qonunchilik 
tashabbusi huquqi subyektlari tomonidan qonun loyihasini O‘zbekiston Respublikasi 
Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga kiritish orqali amalga oshiriladi 
(O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 83-moddasi). Jumladan, O‘zbekiston 
Respublikasi Prezidenti o‘zining qonunchilik tashabbusi huquqidan foydalanib, 
2006-yilning 8-noyabrida Oliy Majlisning Qonunchilik palatasiga «Davlat 
boshqaruvini yangilash va yanada demokratlashtirish hamda mamlakatni 
modernizatsiya qilishda siyosiy partiyalarning rolini kuchaytirish to‘g‘risida»gi 
konstitutsiyaviy qonun loyihasini kiritdi1. Ushbu qonun umumxalq muhokamasidan 
so‘ng qabul qilindi va 2007-yil 11-aprelda imzolandi. Shuningdek, 2008-yil 12-
noyabrda Oliy Majlisning Qonunchilik palatasiga O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidenti tomonidan «Saylov to‘g‘risidagi qonun hujjatlari takomillashtirilishi 

---

munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonunlariga o‘zgartish va 
qo‘shimchalar kiritish haqida»gi qonun loyihasi kiritildi. U shu yilning 19-noyabrida 
Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilindi. 2008-yil 4-dekabrda Senat tomonidan 
ma’qullandi2.O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi 
to‘g‘risidagi qonunning 27-moddasi «Qonunchilik tashabbusi» deb nomlanib, unda 
yuqoridagi konstitutsiyaviy norma quyidagi qoida bilan yanada aniq holga keltirilgan: 
«Davlat daromadlarini kamaytirish yoki davlat xarajatlarini ko‘paytirish, shuningdek 
budjet moddalari bo‘yicha o‘zgartishlarni nazarda tutuvchi qonunlarning loyihalari 
faqat O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ijobiy xulosasi bo‘lgan 
taqdirda kiritilishi mumkin» (27-moddaning 2-qismi).Qonunchilik tashabbusi 
huquqiga ega bo‘lgan subyektlarning qonun loyihasini parlamentga kiritishi va uni 
ko‘rib chiqish tartibi «O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik 
palatasining Reglamenti to‘g‘risida»gi qonunda belgilab berilgan. Xususan, mazkur 
Reglamentning 12-moddasida quyidagi qoidalar bayon etilgan: Qonun loyihasini 
Qonunchilik palatasiga qonunchilik tashabbusi huquqiga ega bo‘lgan subyektlar 
kiritadilar. Qonun loyihasini Qonunchilik palatasiga kiritishda quyidagilar taqdim 
etilishi kerak: 
1) qonun loyihasiga uning konsepsiyasi bayon qilingan holdagi tushuntirish xati; 
2) o‘zgartishlar va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi, shuningdek qonun 
loyihasi kiritilishi bilan bog‘liq qonunlarning o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish 
to‘g‘risidagi qonun loyihasi; 
3) o‘zgartirilishi, qo‘shimchalar kiritilishi, o‘z kuchini yo‘qotgan deb topilishi 
yoki qabul qilinishi lozim bo‘lgan qonun osti hujjatlarining ro‘yxati; 
4) moddiy xarajatlarni talab qiladigan qonun loyihalari uchun moliyaviyiqtisodiy 
asoslar; 
5) davlat daromadlarini kamaytirish yoki xarajatlarini ko‘paytirishni, shuningdek 
O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjeti moddalari bo‘yicha o‘zgartirishlarni nazarda 
tutuvchi 
qonun 
loyihalari 
yuzasidan 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Vazirlar 
Mahkamasining xulosasi.
Qonun loyihasi Qonunchilik palatasi tomonidan birinchi o‘qishda qabul 
qilinguniga qadar uni kiritgan qonunchilik tashabbusi huquqining subyekti loyiha 
matnini o‘zgartirish yoki o‘zi kiritgan qonun loyihasini qaytarib olish huquqiga 
ega.Mamlakatimizda ikki palatali parlament tizimiga o‘tilgach, qonunchilik 
tashabbusini amalga oshirishning puxta huquqiy bazasi yaratildi. 2006-yilning 11-
oktabrida O‘zbekiston Respublikasining «Qonun loyihalarini tayyorlash va 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga kiritish tartibi 

---

to‘g‘risida»gi Qonuni imzolanib, kuchga kiritildi. Qonunchilik tashabbusi huquqini 
amalga oshirishning barcha yuridik va tashkiliy jihatlari mazkur qonunda batafsil 
belgilab berildi. 
Adabiyotlar: 
1)
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi.
2)
O’zbekiston Respublikasining “Qonunlar loyihalarini tayyorlash va 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining qonunchilik palatasiga kiritish 
tartibi to‘g‘risida”gi qonuni O‘RQ-60-sonli.
3)
Davlat va huquq nazariyasi. Odilqoriyev X.T. 2018. 
4)
Internet ma’lumotlari va www.Wikipedia.