1. Insoniy munosabatlar maktabi namoyondasi D. Mak-Gregorning

8-вариант
1.Insoniy munosabatlar “ maktabi namoyondasi D.Mak-Gregorning
(iks) va (igrik) nazariyasi.
X (iks) nazariyasiga ko‘ra, namunaviy yollanma xodim - tabiatan yolqov
bo‘lgan kishi, shu sababli u topshirilgan ishdan bo‘yin tovlashga urinadi, unda
izzat talablik, mas’uliyat sezish, faxm - farosat etishmaydi. Bunday xolatda
xodimni doimo majburlash, nazorat qilish, jazolash va jarima solish bilan qo‘rqitib
turish zarur. U (igrik) nazariyasi birinchisiga qarama-qarshi: yollanma ishchilar tabiatan
faol, ularga tashabbuskorlik va uddaburonlik, o‘z zimmasiga mas’uliyat olish
saloxiyati xosdir. Bunday xolda menejerlik vazifasi kishilar o‘z maqsadiga va
qiziqishlariga g‘oyat maqbul tarzda erishadigan shart-sharoitni barpo etishdan
iborat. Kompaniyaning siyosati va istiqboli esa xodimlarning xulq atvoriga
asoslangan xolda tashkil etilishi kerak. Bu nazariyaga muvofiq keluvchi ishchini
rag‘batlantirish va unga qulay muxit yaratib berishgina kifoya qiladi.
Albatta, xar ikkala nazariya xam faqat nazariyadir. Amaliyotda ular sof
ko‘rinishda bo‘lmaydi. Inson murakkab va ziddiyatli mavjudot. U o‘zida xam
birinchi, xam ikkinchi modellar sifatini mujassamlashtiradi. Boshqarishning
yuksak san’at ekanligi xam ana shu ikki jixatni uyg‘unlashtirishda. Inson omili
boshqarish tamoyillari tarkibida eng asosiysi bo‘lib qoladi.

3.Xodimlarni boshqarish deganda korxonada band bo’lgan kishilar

salohiyatini rivojlantirish va undan samarali foydalanish, ularning normal
(mo’'tadil) faoliyat ko’rsatishi uchun zaruriy shart-sharoit yaratish bo’yicha o’zaro
bog’langan tashkiliy-iqtisodiy va ijtimoiy tadbirlar tizimi tushuniladi.
Bunday boshqaruv funktsional va tashkiliy boshqaruvlarga bo’linadi.
Funktsional boshqaruv deganda bevosita kadrlar masalasiini echish bilan
bog’liq masalalar, ya'ni kadrlarni tanlash, ishdan bo’shatish, malakasini oshirish,
ish haqi va hokazolar tushuniladi.
Tashkiliy boshqaruv tushunchasi kadrlar ishi uchun bevosita javob
beruvchi barcha shaxs va institutlar, ya'ni rahbarlar, kadrlar bo’limi, kasaba
uyushmalar va boshqalarni o’z ichiga oladi.
Xodimlarni boshqarish tizimi.
Xodimlarni boshqarish tizimi deganda korxonada band bo’lgan kishilar
salohiyatini rivojlantirish va undan samarali foydalanish, ularning normal faoliyat
ko’rsatishi uchun zaruriy shart-sharoit yaratish bo’yicha o’zaro bog’langan
iqtisodiy-tashkiliy va ijtimoiy tadbirlar tizimi tushuniladi. Tarkiban bu tizim quyidagilarni o’z ichiga oladi.

2.Boshqarish faoliyatining turlariga ko’ra, funksiyalar quyidagicha bo’ladi: boshqarishning iqtisodiy funksiyalari, ya’ni, mablag’larning doiraviy aylanishni amalga oshirish, mahsulot ishlab chiqarish va xizmatlar ko’rsatish, marketing xizmatini uyushtirish, foyda olishni ta’minlash va h.k.; boshqarishning sotsial funksiyalari, ya’ni: mehnat sharoitini yaxshilash, xodimlarning uy-joyga ehtiyojini, sotsial madaniy-ma’naviy ehtiyojlarni qondirish, moddiy rag’batlantirishni ta’minlash, ijtimoiy himoyani ta’minlash va h.k.; boshqarishning ma’naviy-ma’rifiy funksiyalari, ya’ni, xodimlarni insoniylik, yaxshilik, mehr-shafqatli va o’zaro munosabatlarda sabr-toqatli bo’lish ruhida tarbiyalash, xodimlarni Vatanga muhabbat, insonparvarlik ruhida tarbiya­lash, halolikni, adolat tuyg’usini, bilim va ma’rifatga intilishni tarbiyalashga xizmat qilish va h.k. Boshqarishning tashkiliy funksiyalari ya’ni, ishlab chiqarishni tashkil qilish, o’zaro aloqalarni o’rnatish va muvofiqlashtirish, barcha bo’g’in va bo’limlar o’rtasida vazifalar taqsimoti, vakolat va boshqarish apparati xodimlari o’rtasida ma’suliyatlarni belgilash, boshqarishning aniq uslubini tanlash va qaror qabul qilishda ish tartibi izchilligi, axborotlar oqimini tashkil qilish va h.k. Qayd qilingan funksiyalar bir-biri bilan bog’liq va ma’lum darajada tartibga solingan ko’p unsurlardan, tarkibiy qismlardan iborat bo’lib, ular yaxlitlikka ega. Shuning uchun ham boshqarish jarayonida ularning birortasi ham e’tibordan chetda qolmasligi kerak.