1. 8-chizma. Elementar katakdagi tugunlar vaziyatini belgilash

-o’qi bo’yicha musbat va manfiy yo’nalishlarni bildiradi (1.7- chizma). Ekvivalent yo’nalishlar oilasi siniq qavs bilan belgilanadi XOY yoqning diagonali [110] bilan belgilanadi. |111| - kubning fazoviy diagonali. Kubik singoniyada agar h=u, k=v, l=w bo’lsa, [uvw] yo’nalish (hk1) tekislikka perpendikulyar bo’ladi.
Elementar katakdagi tugun koordinatalari holatini aniklash uchun ham belgilash qabul qilingan. Tugunlar translyatsion vektorlarning qancha qismini tashkil etsa, o’sha sonlar bilan belgilanadi.
Masalan, 1.8-chizmada keltirilgan elementar yacheyka markazidagi tugun koordinatasi , , ni tashkil qiladi.Ushbu sonlar qavssiz yoziladi.
Аgar tugunlar yon yoqlar markazlarida bo’lsa, (yoqiy markazlashgan elementar katak) ularning koordinatalari quyidagicha yoziladi ,0;0 0 , .
1.8-chizma.Elementar katakdagi tugunlar vaziyatini belgilash.
Kristall tuzilishlar tavsifi keltirilgan jadvallarda oldin odatda, elementar katak turi
va o’lchamlari beriladi, keyin tugunlar koordinatalari keltiriladi.

1.5.Kristall atomlarining va molekulalarining bog’lanish turlari

Kristall panjarasi kristallarni farqlashi, kristalning geometrik tuzilishi to’g’risida tasavvur hosil qilishga yordam beradi. Lekin ushbu bilim kristaldagi atom yoki molekulalarni kristall panjarasi tugunlarida tutib turuvchi kuchlarning tabiati haqida maʼlumot bera olmaydi. Shuning

uchun kristallarni ularni tashkil qiluvchi atomlar yoki molekulalar orasidagi taʼsir kuchlariga qarab ajratish va o’rganish maqsadga muvofik buladi. 1.1-chizmada atomlar molekulalarining boglanishiga ko’ra besh turdagi bog’lanishlar mavjud ekanligi ko’rsatilgan. Bular molekulyar, vodorod, kovalent (atom), ion va metall bog’lanishlardir.

1.5.1.Atom bog’lanishli (kovalent, gomeoqutbiy) kristallar

Аtom boglanishli kristallar tugunlarida biror moddaning atomlari joylashgan bo’ladi. Аtom bog’lanish ikki qo’shni atomlar orasida umumiy valent elektronlari bo’lishi bilan tushuntiriladi. Gaz holatdagi H2, N2 O2 molekulalaridagi atomlar ham kovalent ravishda bog’langandir.