Зовурлаштирилган территориянининг сув – туз баланси

 

---

Gorizontal zovur konstruksiyasi 
 
Gorizontal muntazam quvur – zovur – transheya ichida bir – biriga uchma – uch
tutashtirib joylashtiriladigan sopol quvurlar sistemasidan iboratdir. Quvur diametrlarining
kattaligi gidravlik hisoblash yo’li bilan aniqlanadi. Sopol quvurlarning ichki diametri 5 
– 25 sm va undan katta qilib olinadi. Quvurlar tutash chiziq shaklida yotqiziladi. 
Тuproq aeratsiyasining yaxshi bo’lishi uchun zovur quvuri suvga to’lib oqmasligi
lozim. Har bir quvurning uzunligi 33 – 60 sm bo’ladi. (7 - rasm). 
Sopol quvurlar
to’g’ri silindrik shaklda, devorlari boshidan oxiriga qadar bir xil
qalinlikda bo’lishi lozim. Ular yaxshi pishitilgan, oxak ham qo’shilgan, o’zga jismlar
(tosh, ildiz va sh. q.) aralashmagan loydan yasaladi. Zovur quvurlari sifatli qilib
pishirilgan bo’lishi kerak. Diametri 5 sm bo’lgan zovur quvurining vazni 1,4 kg, 
diametri 20 sm bo’lgan quvurning vazni esa 8 kg ga boradi. Quvurlarning ichki
devorlari sathi g’adir – budirlik koeffitsiyentiga muvofiq bo’lishi lozim (N.N.Pavlovskiy
uni n=0,012, Bazin esa γ=0,16 deb olgan ). Quvurlarning tashqi sirti ko’chib
turmaydigan bo’lishi kerak. Quvurlarning kislotaga chidamliligi quyidagi tartibda
tekshiriladi: quvur 10 % li HCl eritmasida bir soat qaynatilganidan keyin o’tkir pichoq
unga 1 mm dan ortiq botmasligi shart. Ayrim quvurlarning diametri barcha trubalarning
o’rtacha diametriga nisbatan devorlari qalinligining 50 – 70 % dan ortiq chetga
chiqishiga (katta yo kichik bo’lishiga) yo’l qo’yilmaydi. Egrilik yoyining balandligi
quvur uzunligining 2 – 4 % dan oshmasligi shart. 
 
Beton quvur – zovurlar,
garchi bir qator afzalliqlarga ega bo’lsa – da, SSSrda
ulardan deyarli foydalanilmaydi. Devorlarining silliqligi, o’lchamlarining to’g’riligi,
mustaxkamligi jihatidan ular sopol qvuvrlardan ustun turadi. Beton quvurlar sement
bilan qumning 1 : 3 dan 1 : 5 gacha nisbatdagi aralashmasidan tayyorlanadi. Biroq
7
- 

---

bunday quvurlar temir sulfid, gumin kislotalar va eruvchan tuzlar ta’sirida yemiriladi. 
Хloridlar bilan korbonatlardan kamroq zararlanadi. Agar sizot suvlar tarkibida 0,1 % 
sulfat tuzlar bo’lsa, beton quvur yemirila boshlaydi. Shuning uchun torfli va
sho’rlangan tuproqli yerlarda beton quvurlardan foydalanish tavsiya etilmaydi.