|
Ftorsizlantirilgan fosfat. Apatit yoki fosforitni 1400— 1450°C haroratda suv bug‘lari ishtirokida kuydirish va 2-3% qum (Si02) qo‘shish yo‘li bilan olinadi.
Bunda apatitning kristall panjarasi buziladi va tarkibidagi ftorning 90%ga yaqini chiqib ketadi, fosfor esa o‘zlashtiriladigan shaklga o‘tadi.Apatit asosida olinadigan ftorsiz fosfat 30-32%, fosforit asosida olinadigani esa 20-22% fosfor (R205) tutadi. Mazkur mikdorlarning 70-90% i 2%li limon kislotada eriydi. Ftorsizlantirilgan
fosfatdan chorva mollarini mineral oziqlantirishda ham foydalanish mumkin.
Tomasshlak.Fosforga boy temir rudalarini Tomas usulida eritish jarayonida hosil bo‘ladigan oraliq mahsulot. Metall eritiladigan konvertorga kuydirilgan ohak solinadi. U erish jarayonida hosil bo‘ladiganfosfat angidrid bilan reaksiyaga kirishib, to‘rttakalsiy tutgan fosfatni hosil qiladi.O‘g‘it tarkibida temir, alyuminiy, vanadiy, magniy birikmalari va mikroelementlar ham bo‘lgani uchun tuproqqa tomas shlak kiritilganda mikroo‘g‘it ishlatishga hojat qolmaydi.
Kaliy
O‘simliklardagi kaliyning asosiy qismi sitoplazma va vakuolalarda bo‘lgani holda, yadroda uchramaydi. Yalpi kaliyning 20%ga yaqini o‘simlik hujayralarining sitoplazma kolloidlari tomonidan almashinuvchan shaklda, 1%i mitoxondriyalar tomonidan almashinmaydigan shaklda yutiladi. 80%ga yaqin kaliyhujayra shirasida ion shaklida bo‘lib, organik birikmalar tarkibiga kirmaydi.
Ma’lumki, kaliy hujayradagi boshqa kationlarmiqdorining ko‘payishiga va atrof eritmalarda kaliykonsentraqiyaning ortishiga ijobiy ta’sir kursatadi.
Hujayradagi kaliy mikdori va o‘sish jarayoni jadalligi o‘rtasida uzviy bog‘likdik mavjud. Shu boiskaliy tanqisligida hujayralarning bo‘linishi, cho‘zilishi va o‘sishi sustlashadi deb taxmin qilinadi.
Hozirgi kunda o‘simliklarda oqsil sintezi va kaliy mikdori o‘rtasida ijobiy munosabat borligi to‘g‘risida yetarli ma’lumotlar to‘plangan. Kaliy yetishmaganda fotosintez mahsulotlarining barglardan boshqaorganlarga oqib o‘tishi sekinlashadi, mahsuldorligipasayadi.
Eruvchanligi va o‘simliklar tomonidan o‘zlashtirilishiga ko‘ra tuproqdagi kaliyni quyidagicha tasnifqilish mumkin:
1) suvda eriydigan kaliy (o‘simliklar tomonidanoson o‘zlashtiriladi);
2) almashinuvchan kaliy (o‘simliklar tomonidan yaxshio‘zlashtiriladi);
3) harakatchan kaliy (suvda oson eriydigan va almashinuvchan kaliylar yig‘indisi);
4) almashinmaydigan-gidrolizlanadigan yoki qiyineriydigan kaliy;
5) kislotada eriydigan kaliy — yuqorida aytilganto‘rt xil kaliyni o‘z ichiga olib, kuchli kislotaningqaynoq eritmasi (0,2n yoki 10% li HCL) yordamida
ajratib olinadi;
6) almashinmaydigan kaliy (yalpi va kislotada eriydigan kaliylar o‘rtasidagi ayirma asosida topiladi).
Kaliyli tuzni natriyga talabchan va xlorga chidamli ekinlarga (qandlavlagi, xashaki va xo‘raki ildizmevalilar) qo‘llash yaxshi samara beradi. Bu o‘g‘it xlorga
ta’sirchan ekinlar uchun unchalik yaroqli emas. Lekinkuzgi shudgor ostiga kiritilganda, tarkibidagi xlorning asosiy qismi yuvilib ketadi va ekinlarga kursatadi gan salbiy ta’siri yo‘qoladi. Kaliy sulfatni turli tuproq tiplarida barcha qishloq xo‘jalik ekinlariga ishlatish mumkin, ayniqsa,xlorga sezgir ekinlar (tamaki, tok, zig‘ir, kartoshka
va boshqalar)ga qo‘llash yaxshi samara beradi.
Mikroelementlar
Tarkibidamikroelementlartutadiganvao`simliklarningme’yoridao‘sib rivojlanishiuchunkammiqdordaishlatiladiganmoddalargamikroo‘g‘itlar deyiladi.
Tadqiqotlarningko‘rsatishicha, o‘simliklartarkibidamikroelementlarmiqdori 0,00001—0,01% nitashkilqiladi. Masalan, qandlavlagi hosildorligi
gektariga 300 snitashkilqilganda, mahsulottarkibidagimikroelementlarmiqdoriquyidagichabuladi:
bo‘r— 160 g; marganes—500 g; mis—50 g; rux— 190 g; kobalt— 2 g.
Mikroelementlarnio‘rganishvaqo‘llashborasidaK. A. Timiryazev, D. N. Pryanishnikov, Ye. V. Bobko, M. V.Kataaimov, M. Ya. Shkolnikkabiolimlarkattaishlarniamalgaoshirganlar. O‘zbekistontuproqlaridagimikroelementlarnio‘rganishvapaxtachilikdamikroo‘g‘itlarme’yorinibelgilashdaYe. Kruglova, B. Isayev, M.AliyevahamdaTuproqshunoslikvaagrokimyoilmiy-tadqiqotinstitutiolimlarininghissasikatta.
Shudavrgachamikroelementlardanbo‘r, marganes,mis, molibden, ruxvakobaltyaxshio‘rganilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
