Zoologiya (umurtqalilar) fanidan

yirtqichlarga (ba’zi yirtqichlar, qopchiqlilar, delfinlar, tyulenlar) va 

о‘limtikxо‘rlarga (shoqol, sirtlon) bо‘linadi. 

О‘simlikxо‘r darrandalar juda ham kо‘p. Bu guruhga kо‘pchilik maymunlar, 

kemiruvchilar, tuyoqlilar, qopchiqlilar kiradi. Ovqat xarakteriga qarab bular 

о‘txо‘r, donxо‘r va mevaxо‘rlarga bо‘linadi.  

Lekin sutemizuvchilarning mazkur guruhlari qisman shartli bо‘lib, hayvonning 

geogra-fik tarqalishi, yoshi, yil fasllariga qarab о‘zgarib turadi. Masalan, qо‘ng‘ir 

ayiq Janubiy Kavkazda о‘simlik bilan ovqatlansa, Uzoq Sharqda baliq va tyulenlar 

bilan ovqatlanadi. Sutemizuvchilarda tinchlik davri bilan faollik davrining sutka va 

yil fasli sari muntazam ravishda almashinib turishi – ovqat topishga moslanishidir. 

Tirikchilikni tunda yoki kunduzi о‘tkazishi va darrandaning ovqat topishi 

---

xarakteriga bog‘liq. Kemiruvchilar bilan ovqatlanuv-chi kо‘pchilik yirtqichlar turli 

aktivlik bilan ularni kechasi ham, kunduzi ham tutadi. Kо‘rshapalaklar, aksincha, 

faqat kechasi faol bо‘ladi. Fasl siklliligi ham ovqat topish qiyin tushadigan yil 

fasllariga moslanishidir. Bu moslanish uyquga kirish hodisasi bilan ifodalanadi. 

Uyquga kirish bir yо‘llilar, qopchiqlilar, hasharotxо‘rlar, qо‘lqanotli-lar, yirtqichlar 

va kemiruvchilarda namoyon bо‘ladi. 

Uyquga kirish xarakteriga qarab 3 tipda bо‘ladi. Qishki uyqu yoki fakultativ 

uyqu  modda  almashinuv  darajasi,  gavda  harorati  va  nafas  olish  jarayonlarining 

unchalik pasaymasligi bilan xarakterlanadi. Uyqu osonlik bilan buzilishi mumkin. 

Bunday  uyqu  ayiqlar,  yenotlar,  yenotsimon  itlar  va  bо‘rsiqlarga  xosdir.  Ular 

yiqilgan daraxt ostida (qо‘ng‘ir ayiq), xashak ostida, daraxt kovaklarida (qora ayiq, 

yenot)  uxlaydi.  Uxlash  muddati  shimolda  kо‘proq,  janubga  borgan  sari  kamayib 

boradi.