Zokirjon saidboboyev

transport kommunikasiyalarini,
Qashqadaryo 
va Surxondaryo viloyatlarini iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirish 
uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, yer osti konlarini 
o ‘zlashtirish loyihalari amalga oshirilishini jadallashtirish, 
mamlakat janubiy mintaqalarining ijtimoiy infratuzilmasini 
rivojlantirish maqsadida 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
204

---

Mahkamasi 2003 yil 30 yanvarida ,,Toshg‘uzor—Boysun— 
Qumqo‘rg‘o n “ yangi temir yo‘l qurilishini jadallashtirish 
to ‘g‘risida qaror qabul qildi.
Ushbu yo‘l m o‘ljallangan manzillar orasidagi yo‘lni qariyb 
ikki marta qisqartiribgina qolmay, balki qo‘shni Turkmaniston 
hududidan o ‘tishdan xoli qiladi. Ma’lumki, hozirgi temir yo‘l 
vagonlari eng janubiy hudud bo'lgan Surxondaryo viloyatiga 
borish uchun deyarli 200 km ga yaqin masofani shu qo‘shni 
davlat maydonidan o‘tishi kerak bo‘lar edi. Natijada manzilga 
yetish uchun ko‘p vaqt sarf bo‘libgina qolmay, xarajat ham 
ko‘payib ketar edi. Yuqorida aytib o ‘tilgan qaror asosida 
qurilayotgan yangi temir yo‘l mamlakatimiz hududinigina bosib 
o ‘tadi. Bu esa yuklar tashishga ketadigan yuklar tannarxini 
qisqartiradi. Natijada mablag1 tejab qolinadi. Qurilishi tezlatilishi 
lozim bo‘lgan yo‘lning uzunligi 220 km dan ortiqroq bo‘lib, 
uning atrofida iqtisodiy va ijtimoiy inshootlar qurilmoqda.
Yo‘lovchilar tashishda 
avtomobil transporti
yetakchi o‘rinni 
egallaydi. 1990 yilda respublikada avtomobil transportida 2555 
ming aholi tashilgan bo‘lsa, 2001 yilga kelib bu raqam 3169 
mingga yetdi. Ana shu vaziyatni e’tiborga olib, mamlakatimiz 
hukumati Toshkent-О‘sh yo‘ lining Angren suv omboridan to 
Farg‘ona vodiysiga kirib borgungacha bo‘lgan qismini qayta 
qurish bo‘yicha qaror qabul qildi. Shu maqsadni ko‘zlab, 
Qamchiq va Rezak dovonlarida avtomobil qatnovi uchun 
m o‘ljallangan tunnellar qurildi. Qamchiq tunnelining uzunligi 
890 metr, Rezak tunnelining uzunligi esa 368 metrga teng. 
Ushbu tunnellaming ishga tushishi tufayli Qamchiq dovoni orqali 
bu manzilda avvallari transport harakatida ro‘y berib turadigan 
xavf-xatarlarga chek qo‘yildi. Tunnellar orqali bir kecha- 
kunduzda minglab avtomobillar o ‘tishiga imkon yaratildi. Bu 
yo‘l Farg‘ona vodiysi hududlarini 0 ‘zbekistonning boshqa 
hududlari bilan bog‘lab turadigan eng yaqin va eng qulay yo‘l 
bo‘lib qoldi.
205

---

Bugungi kunda avtomobil transportida nodavlat sektor 
yetakchi o ‘rinni egallamoqda. Mulkning nodavlat turidagi 
korxonalar tomonidan avtomobil transportida yuk tashishlaming
70 foizi va yo'lovchi tashishlaming deyarli 100 foizi amalga 
oshiriladi.
2010 yil birinchi choragi mobaynida respublikaning barcha 
avtomobil transporti vositalari bilan jami 203,6 million tonna yuk 
va 1 milliard 198 million yo‘lovchi tashilib, ushbu ko’rsatkich 
2009 yilning shu davriga nisbatan tegishli ravishda 113,0 va 103,7 
foizni tashkil etdi.
Yuk aylanmasi 3 milliard 488 million tonna km ni (2009 
yilning shu davriga nisbatan 104,7 foiz), yo‘love hilar aylanmasi 
esa 13 milliard 114 million yo‘lovchi km ni (2009 yilning shu 
davriga nisbatan 108,1 foiz) tashkil qildi.
Agarda avtomobil transporti faoliyatining 2001-2009 yillardagi 
asosiy ko‘rsatkichlarini qiyoslasak, unda 2009 yil yakunlarida 
yo‘lovchilar tashish hajmi 2001 yildagi ko'rsatkichdan 76,2 % ga 
o‘sgan, yo‘lovchi aylanmasi esa mos ravishda 2,6 marotaba 
ko’paygan.
Avtomobil transporti orqali yuk tashishlaming suratlari ham 
aynan shunday. 2009 yil yakunlariga ko’ra yuk tashish hajmi 
2001 yil ko'rsatkichiga qaraganda 48,3 % ga o‘sgan, yuk aylanmasi 
mos ravishda 2,7 marotaba ko‘paygan. Ayniqsa, agrosanoat va 
qurilish majmualari yuklarini avtomobil orqali tashish hajmlari 
o‘sgan.
Barcha turdagi tranportlarda amalga oshiriladigan tashuvlar 
ichida avtomobil transporti hissasi yo‘lovchi tashishda 97,9 foizga 
teng bo‘lib, bu respublika yo‘lovchi aylanmasining 88,5 foiziga 
to‘g‘ri keladi. Tashilgan yuklar miqdori va yuk aylanmasi bo‘yicha 
avtomobil transportining solishtirma ulushi esa mos ravishda 89,2 
foiz va 29,7 foizga teng.
2010 yil birinchi choragining o‘zida ham Samarqand viloyatida 
190 ta, Buxoro viloyatida 50 ta, Farg'ona viloyatida 37 ta.
206

---

Toshkent viloyatida 22 ta va boshqa viloyatlarda yana ko'plab 
“ISUZU” rusumli avtobuslar sotib olinib, aholiga xizmat ko‘rsatish 
uchun yo'nalishlarga chiqarildi.
Mamlakatimizda havo transporti ham katta ahamiyatga ega. 
Respublikada havo transportining parvozi 1924 yili boshlangan 
edi. 0 ‘sha yilning 12 may kuni Toshkent—Bishkek—Olmaota 
orasida havo transporti orqali yo‘lovchilar tashilgan edi. Ana 
shundan beri o‘tgan davr ichida havo transporti taraqqiyotida 
ulkan o‘zgarishlar ro‘y berdi. Hozir havo transporti orqali asosan, 
yo‘lovchilar tashilmoqda. Shu bilan birga bir manzildan ikkinchi 
bir manzilga tez yetkazish zarur bo'lgan yuklami va tez buziladigan 
mahsulotlami tashishda ham havo transportidan foydalanilyapti.
Respublika mustaqilligi e’lon qilingandan keyin jahonning 
qator mamlakatlari bilan mustaqil tarzda