Zokirjon saidboboyev

. 4. XX asrning 20-80-yillarida O‘zbekistonning
iqtisodiy geografiyasi
0 ‘zbekiston hukumati 1922 yilda sug‘orish ishlariga katta 
miqdorda mablag‘ ajratdi. Bu ishlar 0 ‘zbekiston SSRtuzilgach, 
yanada avj oldirib yuborildi. Uru^hgacha bo‘lgan davrda respub- 
likada Darg‘om, Narpay, Savay, Dalvarzin, Log‘on, Katta Far- 
g‘ona kanallari, Kattaqo‘rg‘on suv ombori kabi ko'plab suv 
inshootlari qurildi.
C h irch iq -O h an g aro n vodiylarida, Z arafshon daryosi 
havzasida, shuningdek, Qashqadaryo va Surxondaryo irrigasiya 
tarmoqlari ancha yaxshilandi. 1929-1933 yillarda bu sohaga
234,9 million rubl sarflandi. Birgina 270 km. bo ‘lgan Katta 
Farg‘ona kanali 45 kun ichida qurib bitkazildi (1939 yil). Buning 
natijasida Farg‘ona vodiysida 60 ming gektar bo‘z cho‘lli yerlar 
o ‘zlashtirilib, 500 ming gektar yerni suv bilan ta ’minlash 
imkoniyati yaratildi.
174

---

Sovetlar hokmiiyatming o‘tgan asming 20-30-yШarida amalga 
oshirgan ma’muriy-buyruqbozlik va zo‘ravonlik siyosatining 
yorqin ifodasi qishloqda o‘tkazilgan jamoalashtirish jarayonida 
namoyon bo‘ldi.
1929 yilning ikkinchi yarmi va 1930 yil boshlarida bu jarayon 
0 ‘zbekistonda ham boshlanib ketdi. 0 ‘zbekiston partiya va 
hukumatining 1930 yil 17 fevraldagi „Jamoalashtirish va quloq 
xo‘jaliklarini tugatish to‘g‘risida“gi qarorida respublikaning 17 ta 
tumanida yoppasiga jamoalashtirishni amalga oshirish vazifasi 
belgilangan edi. 1929 yil oktyabriga qadar respublikadagi dehqon 
xo'jaliklarining 3,4 foizi kolxozlarga kirgani holda, 1930 yil martiga 
kelib dehqon xo‘jaliklarining 47 foizi kolxozlashtirilgan edi.
Ma’muriy tazyiq, oshkora zo‘ravonlik, iqtisodiy terror usullari 
va shu kabi ta’sir choralarini uzluksiz qo‘llanilishi natijasida kolxoz 
qurilishi sezilarli sur’atlarda rivojlantirib borildi. 1932 yil oxiriga 
kehb umuman 0 ‘zbekistondajamoalashtirilganxo‘jaliklarbarcha 
dehqon xo‘jaliklarining 81,7 foizini birlashtirgan edi. 800 ming 
dehqon xo‘jaliklari negizida 9734 ta kolxoz va 94 ta sovxoz tashkil 
etilgan edi.
Bu davrga kelib paxtachilik tumanlarida jamoalashtirish asosan 
tugallangan, ularning ekin maydonlari 1927 yildagi 530 ming 
gektardan 1932 yilga kelib 928 ming gektarga ko‘paygan edi. Shu 
tariqa paxta maydonlari kengayib bordi. Masalan, 1935 yilda 
0 ‘zbekistonda 1 million tonna paxta tayyorlangan bo‘lsa, bu 
ko‘rsatkich 1939 yilda 1,5 million tonnani, 1941 yilga kelib esa 
1,6 million tonnadan ko£proqni tashkil etdi. Bu sobiq Ittifoq 
bo‘yicha tayyorlangan paxtaning 60 foizdan ziyodrog‘ini tashkil 
qiladi.
30-yillar davomida respublika qishloq xo‘jaligi tizimida paxta 
yakkahokimligi mustahkam o‘rin egallab bordi. Jumladan, agar
1933 yilda paxta mahsuloti respublika yetishtirib tayyorlab 
beradigan qishloq xo‘jaliklari mahsulotlari umumiy hajmining 81,5 
foizini tashkil etgan bo‘lsa, 1937 yilga kelib bu ko‘rsatkich 93,4 
foizga yetdi. Ikkinchi Jahon urushi yillarida 0 ‘zbekiston
175

---

paxtakorlari davlatga 4 million 806 ming tonna paxta xom ashyosi 
yetkazib berdilar. Qishloqni jamoalashtirish jarayoni ham o‘zining 
yakunlovchi pallasiga kirib bordi. Chunonchi, 1937 yilda dehqon 
xo‘jaliklarinig jamoalashtirish darajasi 95 foizga etgan bo‘lsa, 1939 
yilda u 99,2 foizni tashkil etdi.
1956 yilda sobiq Ittifoq hukumatining Mirzacho‘ldagi qo‘riq 
yerlami o‘zlashtirish to‘g‘risidagi qaroriga asosan bu yerda 1956- 
65 yillar davomida 84 ming gektar yangi yer o‘zlashtirildi. 1957 
yilda Yangiyer va 1961 yilda Guliston shaharlari vujudga keldi 
hamda 1963 yil 16 fevralida 0 ‘zbekiston tarkibida markazi 
Guliston shahri bo‘lgan Sirdaryo viloyati tashkil etildi.
Jizzax cho‘lida 70 ming gektardan ziyod yangi yerlar 
o‘zlashtirilib, bu yerlarda