Áziz oqıwshılar! Sizler informatika páni, informaciya hám infor

INFORMACIYA
I
bap

---

5
1-sabaq. Informaciya túsinigi hám biliw haqqında 
Informaciya túsinigi
Informaciya hár túrli tarawlarda hár qıylı túsinip kelinetuǵınlıǵı 
bizge belgili. Máselen, diyqan ushın informaciya — jerdiń tógin menen 
toyınǵanlıǵı yamasa jetistirilgen ónimniń bazardaǵı bahası; injenerler 
ushın — texnika hám texnologiyalar; oqıwshı ushın pánlerden alıp 
atırǵan maǵlıwmatlar boladı. Yaǵnıy, túrli taraw qánigeleri óz taraw-
ları menen baylanıslı bolǵan maǵlıwmatlardı informaciya sıpatında 
qabıl etedi. Demek, insan bárqulla informaciyalar menen islesedi.
Informaciya teoriyasınıń tiykarın salıwshılar-
dıń biri amerikalı 
Klod Shenon informaciyanı zat 
haqqındaǵı bilimlerimizdegi anıqsızlıqtı joq etiw-
shi 
dep kórsetken. Kibernetika pániniń tiykarın 
salıwshısı 
Norbert Viner informaciyanı biziń hám 
seziwlerimizdiń sırtqı álemge sáykeslesiwimizdegi 
mazmundı túsindiriw,
dep kórsetken. 
Informaciyaǵa ilimpazlar tárepinen joqarıdaǵı 
sıyaqlı sıpatlama beriwge urınıwlar kóp bolǵan. Le-
kin, informaciya túsinigine hár tárepleme ilimiy 
tiykarlanǵan sıpatlama beriw múmkin emes. Se-
bebi, 
informaciya informatikanıń tiykarǵı túsinigi
bolıp, ol júdá kóp mánisti óz ishine aladı. Ayırım 
waqıtları 
informaciya
sıpatında oǵan sinonim bolǵan 
maǵlıwmat
yamasa 
berilgenler
sózleri de qollanıladı.
Informaciya haqqında túsinikke iye bolıw ushın 
turmısımızdaǵı bir mısaldı eske alayıq. Kishkene 
waqtıńızda 
«muzqaymaq»
sózi sizge tek ǵana 
«mazalı zat»
mánisin ańlatar edi. Onı basqa mazalı zatlar ishinen 
atı, kórinisi, dámi, iyisi yaki muzdaylıǵına qaray ajıratıp alar edińiz. 
Mektep jasıńızda 
«muzqaymaq»
sózi «qumsheker, qaymaq, kakao 
yaki kofe sıyaqlı óz ara baylanısqan zatlar hám túsinikler menen 
birge muzqaymaqtı tayarlaw usılları menen baylanıslı maǵlıwmatlar 
menen toldı. Keyin ala bolsa 
«muzqaymaq»
haqqındaǵı maǵlıwmat 
tólıq emesligin, waqtı kelip bul sózler jáne basqa maǵlıwmatlar 
menen tolıwın túsiniw qıyın emes. Demek, insan jıllar dawamında 
turmıstan maǵlıwmatlar alar eken, birin ekinshisi menen baylanıstırıp 
toltırıp baradı.
Joqarıdaǵı mısal hám alım