Ziyamuhamedova

Ion polimerizatsiya

Biz yuqorida ko‘rib chiqqan radikal polimerizatsiyada initsirlash bosqichi hisoblangan jarayonning faqat boshlang‘ich bosqichiga ta’sir o‘tkazishi mumkin. Biroq polimerlarning xossalari, ularning tuzilishi radikal polimerizatsiyada amalda ta’sir o‘tkaza olmaydigan zanjirni o‘sish bosqichiga bog‘liqdir.
Radikal polimerizatsiyadan farqli o‘laroq, ion polimerizatsiya, ya’ni katalitik polimerizatsiyada uning sharoitini o‘zgartirib (katali- zator va muhitni) zanjirni o‘sish jarayoniga ta’sir o‘tkazish mumkin va shu yo‘l bilan ma’lum tuzilishga ega bo‘lgan hamda natijada ilga- ridan aniq belgilab qo‘yilgan xossali polimer olish mumkin.
Ion polimerizatsiya jarayoni musbat yoki manfiy zaryadlangan uch valentli uglerod ioni saqlagan ionlar hosil bo‘lishi orqali ketadi.
Uch valentli uglerod zaryadi ishorasidan kelib chiqqan holida ka- tion yoki anion polimerizatsiyalar farqlanadi.
Kation polimerizatsiya katalizatorlari vazifasini kuchli kislotalar, metall galogenidlari (Fridel–Krafs katalizatorlari) bajaradi.
Аnion polimerizatsiya katalizatorlari sifatida ishqoriy metallar, asoslar, metallorganik birikmalar va shu kabilar ishlatiladi.

1. Yuqori zichlikdagi quyi bosimli polietilenni ishlab chiqarish

Polietilenning quyi bosim ostidagi sintezi birinchi bor 50- yillarning o‘rtalarida nemis kimyogari Sigler tomonidan ochilgan katalizator vositasida amalga oshirildi. Etilenning polimerlash reak- siyasi katalizator–aluminiytrialkil (AlR₃) va titan IV xlorid (TiCl₄) -
lardan hosil bo‘luvchi katalitik kompleksda, uglevodorodli erituvchi (geptan, «kalosha» benzini, siklogeksan)da olib boriladi.
Polimerlash reaksiyasi katalizatorlari Mendeleyev davriy siste- masining birinchi, ikkinchi va uchinchi guruhi metallarining bosh- qa alkanli birikmalari ham bo‘lishi mumkin. Biroq uchetilaluminiy
al(C₂h₅)₃, uchizobutilaluminiy [Al(izo–C₄h₉)₃] va dietilaluminiy xlorid [Al(C₂h₅)₂Cl] lar ko‘proq ishlatiladi.
Etilenni polimerlashning ushbu usuli ko‘pchilik davlatlarda keng
rivojlangan.

1.