Зиѐвуддин Раҳим, Одилхон қори Юнусхон ўғли

“РИЗҚ” СЎЗИНИНГ МАЪНОСИ 
Ризқ ҳақида гапиришдан олдин мазкур сўз мазмун-моҳияти билан танишиб чиқсак, фойдадан холи 
бўлмайди. 
Арабча “ризқ” сўзи “эҳсон”, “туҳфа”, “неъмат” маъноларини англатади. “Мухторус сиҳоҳ” луғатида 
“ризқ” лафзига “мавжудотлар фойдаланадиган нарса” деб изоҳ берилган. 
Ризқ икки хил – зоҳирий, ботиний бўлади. Зоҳирий ризқ инсон бадани, соғлиғи, мол-мулкка, бола-
чақага эга бўлиши ва шунга ўхшаш моддий нарсалар. Ботиний ризқ эса қалб, нафс, илм, маърифат 
кабиларни ўз ичига олади. Демак, кўпчилик ўйлаганидек, ризқ фақат кўз билан кўрадиган, қўл билан 
ушлайдиган нарсалардан иборат эмас, балки ақл-заковат, зеҳн, иқтидор, қобилият, илм ҳам Аллоҳ 
тарафидан берилган ризқдир. 
Қуръони каримнинг баъзи оятларида “ризқ” сўзи “ѐмғир” маъносида келган. Аллоҳ таоло айтади: 
"-------------------------------- Арабий матн----------------------------------" 
“Яна кеча ва кундузнинг алмашиниб туришида, Аллоҳ осмондан ѐғдириб, унинг ѐрдамида 
“ўлган” ерни тирилтирган ризқ 
(ѐмғир)
да, шамоллар йўналтирилишида ақл юргизадиган қавм учун 
оят-ибратлар бор”
(“Жосия” сураси, 5-оят).
Бошқа оятда шундай дейилган: 
"-------------------------------- Арабий матн----------------------------------" 
“Осмонда эса сизларнинг ризқингиз 
(ерда мўл ҳосил етиштирилишига сабаб бўлувчи ѐмғир)
, 
сизларга ваъда қилинаѐтган 
(жаннат)
 бор”
(“Зориѐт” сураси, 22-оят).
Шу ўринда эътиборга молик бир маълумотни келтирамиз: Аллоҳ таолонинг гўзал исмлари ичида Ар-
Раҳмон, Ал-Ваҳҳоб, Ар-Раззоқ, Ал-Босит, Ал-Муқит, Ал-Восеъ, Ар-Розиқ ризқ билан боғлиқ. Ар-Раҳмон 
мўминга ҳам, кофирга ҳам, яхшига ҳам, ѐмонга ҳам ризқ берувчи, Ал-Ваҳҳоб неъматларни беҳисоб тарзда 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

3 
ато этувчи, Ар-Раззоқ барча махлуқотларини ризқлантирувчи, Ал-Босит хоҳлаган бандаси ризқини кенг 
қилувчи, Ал-Муқит барча моддий, маънавий ризқларни яратувчи, тирик мавжудотлар насибасини етказиб 
беришга кафил Зот, Ал-Восеъ хоҳлаган бандаси ризқини кенгайтирувчи, Ар-Розиқ эса махлуқотларига ризқ 
берувчи маъносини англатади.