Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

5-САБАБ. ДУНЁ МОҲИЯТИНИ АНГЛАБ ЕТИШ 
Ўткинчи дунѐ матоҳларига ҳирс қўйиш, мол-дунѐга ўчлик дилни занглатади. Булар бориб-
бориб қалбни печакдай чирмаб олади. Одам намоз ўқимоқчи бўлганида кундалик ташвишлар, иш 
билан боғлиқ ўй-хаѐллар мияга тўхтовсиз келаверади, бемалол ибодат қилишга қўймайди. Натижада 
ўзингиз истагандек роҳатланиб намоз ўқий олмайсиз. Дунѐ ҳаѐтининг асл моҳиятини яхшилаб 
тушуниб олмагунча бу нарсадан қутулиш, намозда хушуъ топиш қийин. 
Аллоҳ таоло шундай деган: 
“-------------------------Арабча матн---------------------------” 
“(Эй Муҳаммад, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, одамларга) дунѐ ҳаѐти мисолини келтиринг! 
(У) худди бир сув кабиридирки, Биз осмондан ѐғдиргач, (аввал – киши ҳаѐтининг баҳорида) у 
сабабли замин набототи (бир-бирига) аралашиб кетади. Сўнг (ҳаѐт кузи келгач), шамоллар учириб 
кетадиган хас-ҳашакка айланиб қолади. Аллоҳ ҳамма нарсага қодир Зотдир. Мол-мулк, бола-
чақа шу дунѐ ҳаѐти зийнатидир. Парвардигорингиз наздида эса (абадий) қолувчи яхши амаллар 
савоблироқ, орзулироқдир...” (Каҳф сураси, 45-46-оятлар). 
Дунѐ ҳаѐти Аллоҳ осмондан ѐғдирган ѐмғирга ўхшайди. Ёмғир ерга тушса, кўп ўтмай кўзни 
қувнатувчи ям-яшил майсалар, ўсимликлар униб чиқади. Лекин куз фаслида аввал ѐқимли кўринган 
ўсимликлар, дарахтлар барги қуриб хазон бўлади, шамоллар учириб кетадиган хас-ҳашакка айланади. 
Дунѐ ҳаѐти ҳам худди шундай заволга учрайди. Ундаги ҳузурланиш, лаззатланишлар узоққа 
бормайди. Бойлик, фарзандлар мана шу беш кунлик дунѐ зийнатидир. Бироқ тоат-ибодат, солиҳ 
амаллар Аллоҳ наздида ўткинчи дунѐ матоҳларидан яхшироқ. Чунки савобли ишлар дунѐ 
неъматларидек тез тугаб қолмайди, абадий охират диѐрида ҳам фойда беради. 
Бойлик, бола-чақа инсонни кўпинча туғѐн кўчасига етаклайди. Агар кишида имон бўлмаса, бу 
икки неъмат унинг кибрини, ғурурини баттар кўпайтиради. Қалбида имони бор одам бойликни ўз 
жойига сарфлайди, фарзандларини имон-эътиқодли, одоб-ахлоқли қилиб тарбиялайди. Ана шунда 
мазкур икки неъмат банда фойдасига ишлайди. 
Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва 
саллам: “Абадий қолувчи солиҳ амалларни кўпроқ қилинглар”, дедилар. Шунда сўралди: “Эй 

---

51 
Расулуллоҳ, улар қайси амаллар?” У зот дедилар: “Такбир, таҳлил, тасбеҳ, таҳмид, лаа ҳавла ва лаа 
қуввата иллаа биллааҳ
101
”. 
Нўъмон ибн Башир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Набий соллаллоҳу алайҳи ва 
саллам: “Субҳаналлоҳ, валҳамдулиллааҳ, ва лаа илааҳа иллаллоҳу валлоҳу акбар боқий қолувчи солиҳ 
амаллардир”, деб марҳамат қилганлар
102
. 
ِص َعْلا ِنْب سِرْمَع ِنْب ِىَّللا ِدْبَع ْنَع
ُىْهَع ُللا َيِضَر
ٌع َتَم َمَّلُك َهْػنُّدلا َّفِإ :َؿ َق َ َّلَسَس ِىْهَلَع ُللا ىَّلَص ِىَّللا َؿوُسَر َّفَأ
َتَم ُرْػهَخَس
ُّدلا ِع 
ُةَِلْ َّصلا ُةَأْرَمْلا َهْػن
.ٌحهِحَص ُوُدَهَسَس ُراَّزَػبْلاَس َف َّبِح ُنْباَس ُدَْحَْأَس ُّيِئ َسَّهلا ُواَسَر .
Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи 
ва саллам шундай деганлар: “Албатта дунѐнинг ҳаммаси матоҳдир (яъни, қисқа муддат 
фойдаланиш, ҳузурланишдан иборат). Ундаги энг яхши нарса солиҳа аѐлдир” (Насоий, Аҳмад, Ибн 
Ҳиббон, Баззор ривоят қилган. Ҳадис санади саҳиҳ). 
Дунѐ – оз муддат ҳузурланиш, ноз-неъматлардан баҳраманд бўлиш макони. У тез орада 
тугайди. Унинг ҳеч қандай қадр-қиймати йўқ. Дунѐда фойдаланиладиган, киши ҳузурланишига сабаб 
бўлувчи неъматларнинг энг яхшиси солиҳа жуфтдир. Чунки мўмина, солиҳа аѐл эрига итоат этади, 
охират ишларида кўмаклашади, унутганини эслатади, хожасини ҳаромдан сақлайди. 
ٍدْعَس ِنْب ِلْمَس ْنَع
ُىْهَع ُللا َيِضَر
ِىَّللا َدْهِع ُؿِدْعَػت َهْػنُّدلا ِتَن َك ْوَل :َ َّلَسَس ِىْهَلَع ُىَّللا ىَّلَص ِىَّللا ُؿوُسَر َؿ َق :َؿ َق
ٍء َم َةَبْرَش َمْػهِم اًرِف َك ىَوَس َم ٍةَضوُعَػب َح َهَج
ِذِمْرّْػتلا ُواَسَر .
.ٌحهِحَص ُوُدَهَسَس ُراَّزَػبْلاَس ُّيِوَمْػهَػبْلاَس ُّي
Саҳл ибн Саъд розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: