Ózbekstan Respublikasınıń tálim sisteması

Magistratura

“Tálim tuwrısında” hám “Kadrlar tayarlaw milliy programması tuwrısında”gi Ózbekstan Respublikası nızamlarına muwapıq, Ózbekstan Respublikası joqarı tálim mákemeleriniń magistraturasına studentlerdi qabıllaw tártibi “Joqarı tálim mákemeleriniń magistraturasına qabıllaw tártibi tuwrısında Qaǵıyda” menen belgilenedi. Magistratura - bakalavriyat tiykarındaǵı eki jıldan kem bolmaǵan anıq qánigelik boyınsha joqarı tálimdiń dawamı esaplanadı.

Pitkeriwshilerge mámleket attestatsiya nátiyjelerine kóre, magistratura tálim daturining aqırında anıq qánigelik boyınsha “magistr” akademiyak ataǵı, múnásip tós penennıshanı hám mámleket úlgisindegi diplom jáne onıń qosımshası beriledi.

Tálim programmasınıń strukturalıq bólegine, magistr tayarlawdıń kerekli dárejesine, oqıw wazıypalardıń maksimal kólemine, kadrlar tayarlaw sapa qadaǵalawınıń procedura hám mexanizmlerine ulıwma talaplar, Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesiniń 16 avgust 2001 jılda tastıyıqlanǵan № 343-shi “Joqarı tálimdiń mámleket tálim standartları. Tiykarǵı qaǵıydalar” sheshimi menen belgilenedi. (№ 15-16, Ózbekstan Respublikası nızamlar kompleksi, 2001 jıl, 104 bet). Magistrdıń professional iskerlik tarawı hám túri xarakteristikası, kvalifikatsion talaplar hám oqıw pánleri boyınsha talaplar, tálim programmasınıń struktura hám quramı, onı ámelge asırıw mexanizmi hám sapasın baqlaw magistraturanıń anıq qánigeligi boyınsha mámleket tálim standartları arqalı belgilenedi.

Magistraturanıń uyqas penenqánigeligi ushın, mámleket tálim standartları tiykarında, joqarı tálimdi basqarıw boyınsha mámlekettiń kepillikli organı tárepinen tastıyıqlanǵan oqıw joba hám programmalar, oqıw pánleri islep shıǵıladı.

Magistr :

• aniq qánigeik boyınsha ǵárezsiz ilimiy izertlew, ilimiy pedagogikalıq hám basqarıw, professional foaliyatini aparıwǵa ;

• magistraturaning uyqas penenkeliwshi qánigeligi sheńberinde joqarı táliminen keyingi aspiranturada dawam ettiriwge;

• qo'shimcha professional tálimdi kadrlardı qayta tayarlaw hám mamanlıǵın asırıw sistemasında alıwǵa tayın.

Joqarı tálim shólkeminde magistratura baǵdarın ashıwń tiykarǵı shárti - bul oqıw tárbiyalıq process menen baylanıslı hám joqarı maman qánigelerdi tayorlanishini támiyinleytuǵın uyqas penenkafedralardıń ilimiy pedagogikalıq potentsialı bar ekenligi hám ilimiy izertlew jumısların joqarı dárejede aparıw múmkinshiliginiń bolıwı. Magistrlardı jańa qánigelikleri boyınsha tayarlaw huqıqı joqarı tálim muassalarining joqarı tálimdi basqarıw boyınsha mámleket kepillikli organı rásmiy sorawina qaray Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesine belgilengen tártipte usınıs etiledi.

Joqarı tálim shólkemi strukturasında magistraturanıń arnawlı bólimi (fakul'tet, oray ) ashıladı hám oǵan tómendegi wazıypalar beriledi:

• talabalarning oqıw -tárbiyalıq procesin shólkemlestiriw hám baqlaw, oqıw -stilistik hújjetler hám oqıw -stilistik támiynattı islep shıǵıw ;

• magistrlar jetiwtirib beretuǵın kafedralar iskerligin koordinatsiyalaw ;

• magistrlar tayarlaw prosessining monıtoringi.

Joqarı tálim mákemeleri

Joqarı tálim mákemeleri yuridikalıq mártebege iye. Respublikamızda joqarı tálim mákemeleriniń tómendegi kórinisleri bar:

Universitet:

• oliy hám odan keyingi tálim ushın tálimdi bir neshe jóneliste beredi;

• turli tarawlar daǵı qánigelerdiń mamanlıǵın asıradı hám qayta tayarlaydı ;

• fanning túrli baǵdarlarında fundamental hám ámeliy izertlewlerdi júrgizedi;

• ilm tarawı menen bekkem baylanıslı ilimiy hám metodikalıq oray esaplanadı.

Akademiya :

• ta'lim salasında málim belgilengen joqarı hám joqarı tálimnen sońǵı tálim beriwge mólsherlengen oqıw programmasın atqaradı ;

• mutaxassislarning bilimlerin belgilengen tártipte mamanlıǵın asıradı hám qayta tayarlaydı ;

• fan, mádeniyat, kórkem óner salasında fundamental hám ámeliy ilimiy izertlew jumısların júrgizedi;

• o'z iskerligi sheńberinde etakchi ilimiy, metodikalıq orayı esaplanadı.

Institut :

• oliy hám joqarı tálimnen keyingi oqıw programmaların orınlawdı tálim hám pánniń málim bir normaında ámelge asıradı ;

• mutaxassislarni málim bir tarawda qayta tayarlaw hám mamanlıǵın asırıw menen shuǵıllanadı ;

• fundamental hám ámeliy izertlew jumısların júrgizedi.

Joqarı tálim alıw ushın mámleketlik emes mákemelerin dúziwge nızamshılıq ruxsat beredi. Bul shólkemge mámleket akkretaditatsiyani attestatsiya den tiyisli tártipte ótkennen keyinǵana bersa ol oqıtıw huqıqına iye.

Joqarı tálim mákemeleriniń Attestatsiya ol mámleketke tiyisli yamasa jekeliginen qaramastan, kadrlar tayarlaw sapasın baqlaw Basqarması tárepinen Ózbekstan Respublikası ministrler mákemesi tastıyıqlaǵan, Mámleket test orayı tárepinen qabıl etilgen pedagogikalıq kadrlar hám tálim mákemeleriniń attestatsiyadan ótkeriw Qaǵıydası tiykarında joqarı tálim mákemeleriniń professor -oqıtıwshılar jámááti attestatsiyasidan ótkeriledi. Attestatsiya nátiyjelerine kóre qálegen joqarı oqıw shólkemi mámleket akkreditasisidan juda etiliwi múmkin.

Eksternat — joqarı tálim programmasına muwapıq joqarı tálim shólkeminiń oqıtiluvchi rejimin keyingi (ámeldegi hám kúniy) attestatsiyagacha saylanǵan jónelis (qánigelik) boyınsha ǵárezsiz úyreniw.

Aralıqtan oqıtıw — tiykarǵı iskerlikten uzilmagan halda tálim shólkeminen uzaqta oqıw programması daǵı ámeldegi bilimlerdi ózlestiriw. Ol zamanagóy informaciya texnologiyaları hám telekommunikatsiyanıń texnikalıq qurallarından paydalanıw arqalı ámelge asıriladı.

Kúndizgi oqıtıw boyınsha qánigelerdi tayarlawdıń baǵdarları dizimi Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesi tárepinen belgilenedi.

Joqarı tálimdiń maqset hám wazıypaları

Joqarı tálimdiń tiykarǵı maqseti zaman talaplarına juwap bere alatuǵın maman, básekige shıdamlı, joqarı bilimli, joqarı tálim qánigesi talaplarına ózi tańlaǵan baǵdarı maydanınan talapǵa juwap bere alatuǵın respublikanıń ilim, mádeniyat, ekonomika, social tarawların rawajlandırıwda óz úlesin qosatuǵın ǵárezsiz pikirlay alatuǵın, joqarı ruwxıylıqǵa bolǵan joqarı intalı qánigelerdi tayarlaw bolıp tabıladı.

Joqarı tálimdiń tiykarǵı wazıypalarına tómendegiler kiredi:

• davlat tálim standartına muwapıq zamanagóy programmalar tiykarında oqıtıwdıń sapasın támiyinlew;

• oliy maman ilimiy-pedagogikalıq kadrlardı tayarlaw ;

• ilm-pán, mádeniyat, ekonomikanıń zamanagóy tuqlari, mámlekettiń ekonomikalıq, social perspektivasın tuqlarini esapqa alǵan halda kadrlar tayarlaw sistemasın jetilistiriw;

• oliy tálimdiń adamgershilikliligin támiyinlew maqsetinde jaslar tárbiyasına milliy ǵárezsizlik ideyası tiykarında milliy hám ulıwma insanıylıq qádiriyatlar, watanǵa, shańaraqqa, átirap -ortalıqqa muhabbattı sıńırıw ;

• o'qitishning interaktiv usılların, pedagogikalıq innovasion hám de informaciya kompyuter texnologiyaların, ǵárezsiz tálim alıw, aralıqtan oqıtıw sistemasın ámeliyatqa engiziw;

• oliy tálimde pán hám islep shıǵarıw mexanizmleriniń muwapıqlıǵı mexanizmlerin islep shıǵıw hám ámeliyatda qóllaw ;

• ilmiy-pedagogikalıq kadrlar hám talim alıwshılardıń ilimiy-dóretiwshilik iskerligi, ilimiy izertlewleri járdeminde pán, texnika, texnologiyalardı rawajlandırıw, tálim procesi arqalı mámleket ekonomikasınıń rawajlanıwına úles qosıw ;

• davlat hám mámleketlik emes joqarı oqıw mákemelerin rawajlandırıw tiykarında tálim xızmetlerin bazarında básekin zaga keltiriw;

• oliy oqıw mákemelerin basqarıw hám keńeytiwdi jetilistiriw ushın jámiyetlik basqarıwdıń qáwenderlik hám kuzaetuvchi keńeslerdi kirgiziw;

• ta'lim hám kadrlar tayarlaw sapasın tekseriw ushın marketing izertlewlerin aparıw, baǵdarı boyınsha belgilengen miynet menen támiyinlew monıtoringini dúziw;

• oliy bilimlendiriw tarawında óz-ara paydalı xalıq aralıq baylanıslardı rawajlandırıw.. Joqarı tálim sistemasın basqarıw :

Ózbekstan Respublikasında joqarı tálim sistemasınıń basqarıwı ministrler Mekemesi hám Ózbekstan Respublikası nızamchiligi sheńberinde joqarı tálimdi basqarıw mámleket kepillikli shólkemleri tárepinen ámelge asıriladı.

Joqarı tálim basqarıw organı Ózbekstan Respublikası Joqarı hám Orta Arnawlı Ta''lim ministrligihisoblanadi.

Joqarı hám Orta Arnawlı Bilimlendiriw Ministirligine, quramında joqarı tálim mákemeleri ámeldegi bolǵan ministrlikler hám basqarmalar menen birgelikte tómendegi wazıypalar beriledi:

• bakalavr baǵdarları hám magistratura qánigelikleri ushın mámleket tálim standartların, oqıw joba hám oqıw pánleri programmalardı islep shıǵıw, tastıyıqlaw hám basqıshma -boqich kiritip barıw, hám de respublika joqarı tálim muasalarini olar menen támiyinlew;

• oliy tálim jónelis hám qánigelik Klassifikotoriga zárúr bolǵanda Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesi menen kelisim halda ózgertiwler hám qosımshalar kirgiziw;

• oliy tálim muassasi iskerliginiń normativlik-huqıqıy támiynatın islep shıǵıw hám oqıw -tárbiyalıq processni shólkemlestiriw;

• Ózbekstan Respublikası joqarı tálim mákemeleri oqıw -stilistik basqarıwdı ámelge asırıw ;

• joqari hám orta arnawlı kásip- óner tálimi kadrların tayarlaw, qayta tayarlaw hám mamanlıǵın asırıw máselelerin muvoqlashtirish;

• Tálim, pán hám óndiristiń normativ-stilistik integraciyasın támiyinlew.

Joqarı tálim sapasın basqarıwdıń social formaların rawajlandırıw maqsetinde joqarı tálim mákemeleriniń rektorlar keńesi tashkil etilgen bolıp, onıń iskerligi belgilengen qaǵıyda menen tártiplestiriledi.

Joqarı tálim mákemeleriniń basqarıwı Ózbekstan Respublikası nızamchiligi hám usı qaǵıyda tiykarında ámelge asıriladı.

Joqarı tálim muassasining tikkeley basqarıwı rektor tárepinen ámelge asıriladı. Mámleket joqarı tálim shólkemi rektori Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesi tárepinen, mámleketlik emes joqarı tálim mákemeleri rektorlari shólkemlestiriwshiler tárepinen tayınlanadı.

Joqarı tálim shólkeminiń jumıs penennátiyjeleri ushın tolıq juwapkerlik rektor moynında turadı. Ózbekstan Respublikası nızamshılıǵına hám joqarı tálim shólkem Qaǵıydasına kóre, rektor joqarı tálim shólkemi atınan barlıq organ hám shólkemlerde iskerlik júrgizedi, buyım-mulkga belgilengen tartbda iyelik etedi, shártnamalar dúzedi, isenim xatılardı usınıs etedi, bankte joqarı tálim shólkeminiń esap betin ashadı hám kreditler basqarıwshısı esaplanadı.

Joqarı tálimdiń mámleket tálim standartların ámelge asırılıwınıń bólek juwapkerligi rektor moynına júkletilgen.

Joqarı tálim shólkemi kepillikleri sheńberinde rektor:

• joqari tálim shólkemi jumısshılar hám studentleri ushın májburiy bolǵan buyrıq hám tapsırmalardı shıǵaradı ;

• prorektorlarning anıq minnetlemelerin hám juwapkershiliklerin belgilep beredi;

• jumisshi hám xizmetkerlerdi, hám de ilimiy pedagogikalıq xizmetkerlerdi Ózbekstan Respublikası nızamchiligida belgilegen tártipte jumısqa qabıl etedi hám isten bosatadi;

• joqari tálim shólkem quramına kiretuǵın basqa shólkemler hám bólimleriniń ilimiy izertlew, tajribiy- eksperimental kompetentsiyasini anıqlap beredi, hám olardıń qaǵıydaların tastıyıqlaydı ;

• joqari tálim mákemeleri jumısshıları lawazımlı is haqıların asıradı yamasa qosımsha tólewlerdi belgilep beredi;

• kasiplik awqamı komiteti yamasa basqa mámleket organı menen kelisim halda jumısshılardıń ishki tártip nızam qaǵıydaların tastıyıqlaydı ;

• Nızamshılıqta kórsetilgen basqa kepilliklerdi atqaradı.

Rektor byudjetten ajıratılǵan hám aylıq is haqı fondı qarjları shegarasında, joqarı tálim shólkemi xizmetkerleriniń lawazım is haqıları tarif setkası hám aylıqlarǵa ornatılǵan limitlardan kelip shıqqan halda :

• joqari tálimdi basqarıw boyınsha mámlekettiń kepillikli organı menen kelisim halda ilimiy keńestiń maslaxatiga kóre fakultetlerdi ashıw hám jabıw huqıqına iye;

• Ózbekstan Respublikası joqarı tálim mákemelerine ajıratılǵan shtatlarǵa dekan hám dekan orınbasarların belgilew huqıqına iye.

Joqarı tálim shólkemi iskerliginiń tiykarǵı máselelerin kórip shıǵıw ushın ilimiy kegash tashkil etiledi.

Joqarı tálim shólkeminde social basqarıw organı bolǵan qáwenderler keńesi tashkil etiledi. Onıń quramına shólkemlestiriwshiler, jergilikli húkimet shólkemleri, ministrlik hám mekeme tarawları, shólkem hám shólkemler, basqa tálim mákemeleri, social tashklotlar, fondlar hám qáwenderlerdiń wákilleri kiredi.

Joqarı tálim shólkemi haqqındaǵı ámeldegi nızamshılıǵına hám Qaǵıydaına kóre ol jaǵdayda social shólkemler, ilimiy hám valantyor jámiyetler, dissertatsiyanı qorǵaw keńesleri, ilimiy-stilistik hám ilimiy-texnikalıq keńesler, hám de jas ilimpazlar keńesin hám soǵan uqsawlardı tashkil etiliwi qadaǵan etiledi.

Joqarı tálim shólkemi tastıyıqlanǵan jumısshılar muǵdarı hám byudjet shegarasında (mámleket byudjeti hám byudjetten tısqarı aqshalar ), studentlerdiń muǵdarınan kelip shıqqan halda belgilengen tártipte óz strukturasın qáliplestiredi.