Ózbekstan respublikasi joqari va orta arnawli bilimlendiriw ministirligi berdaq atindaĝi qaraqalpaq mámleketlik universiteti

Korrelyatsiyalańan kiriwshamalarini qosindı standart anıqsızlıĝınbahalawnińulıwma qoidalari
Kiriwshamalari korrelyatsiyalańan jaĝdaydaólshew natijalarinińqosindı dispersiya tómendegi formula boyınshabahalanadi

(6.4.1)

bu jerde: va - - va nińbahalańan mánisi; - va - niń kovaratsiya bahasi.

va niń korrelyatsiyalańanlik darajasi korrelyatsiya koeffitsienti bahasi menenxarakteristikalanadi

(6.4.2)

_buerda: ва

Egerde va mustaqil bolsa ga teńbolıp, u jaĝdayda ushbu kútilmegenshamalardan birortasini mánisini ózgarishi boyınshabasqa bir shamani ózgarishini prognoz (bashoratlash) múmkin emas.

Shu jumladan, barlıqshamalar ózaro korrelyatsiyalańan jaĝdayda korrelyatsiya koeffitsienti ga teń bólganda qosindı dispersiya tómendegi kórinishga ega boladı

(6.4.3)

Ikkita kútilmegenshama va ólshewlarniń bir xil sharayatida mustaqil juft bir waqıtda baqlaw natijalaridan olińan bolıp, órtacha arifmetik mánislari mos ravishda va bólganda kovaratsiya tómendegi formula orqali esaplanadı.

(6.4.4)

bu jerde: va - va shamalarni mos ravishda baqlaw natijalari. Egerde va shamalar haqiqatdan ham korrelyatsiyalanmagan bolsa, (6.4.4) formula boyınsha olińan mánis qoida boyınsha nolga yaqin boladı. Ikkita kiriwshamalarini bahalawda katta standart anıqsızlıqka ega bólgan ushın ayni bir ólshewquralsi, ayni shu etalon yamasa ayni shu maĝlıwmatnomadan foydalanilgan bolsa ushbu shamalar orasida ahamiyatli darajada korrelyatsiya kuzatiladi.

Аgar ularni aniqlashda kattagina anıqsızlıqka ega bólgan xuddi ósha bitta ólshew pribori, xuddi ósha bitta fizikalıqólshew etaloni yamasa xuddi ósha bitta spravochnik maĝlıwmatlaridan foydalanilsa, ikkita kiruvchi shamalar órtasida kattagina korrelyatsiya mavjud bolıwımúmkin. Masalan shamani bahalawushın zarur boladıgan temperaturaga tuzatma qandaydir bir termometr járdeminde olinsa va kiruvchi shamani bahalawushın zarur boladıgan temperaturaga tuzatma ham xuddi shu termometr járdeminde olinsa, u jaĝdayda bu ikkita kiruvchi shamalar korrelyatsiyalańan bolıwımúmkin.

Egerdekiriwshamalari orasida ahamiyatli darajada korrelyatsiya mavjud bolsa, ularni esapqa olmaslik múmkin emas. Kiriwshamalari orasidagi korrelyatsiyalanish darajasini bahalawda ólshewprocessinińfizikalıq intuitsiyasi muhim ahamiyat kasb etadi. Fizikalıq intuitsiya qánigeni tajribasi va ulıwma bilimlari, intellektual darajasi, masalan, fizika, matematika, shonıńdek basqa tabiiy va aniq fanlar boyınsha malakasiga tuwrıdan-tuwrıbaylanıslıdir.Ólshewprocessini fizik-kimyoviy tiykarlari va matematik bilimlarga ega bólmasdan turib kiriwshamalarini matematik modellestiriw, anıqsızlıq manbalarini aniqlash, korrelyatsiyalanish darajasiga baha berish va esaplawmúmkin emas.