Ózbekstan respublikasi joqari va orta arnawli bilimlendiriw ministirligi berdaq atindaĝi qaraqalpaq mámleketlik universiteti

4.3.2 –suwret. Ólchov idishi va onıń ichidagi suyuqlikka temperatura taʼsiri

Shu menen birga joqarı aniqlik talapqılıwshı sohalarda, jumladan farmatsevtika, mikro va nanotexnologiyalar va basqa sohalarda temperaturani barlıq obʼektga bólgan taʼsirini analiz qilish va bahalawtalap qilinishi múmkin. Umuman alĝanda, anıqsızlıq manbalarini tiykariy va ikkilamchi faktorlarga ajratish, tasniflash birinchi navbatda talap qilinayotgan aniqlik darajasiga baylanıslıesaplanadı. Tómendegi 4.3.2 – suwretda temperaturani kolba va onıń ichidagi suyuqlikka taʼsiri grafik ravishda tasvirlańan.

Anıqsızlıq manbalari tuzilganidan keyin olardıń natijaga taʼsirini ólshewniń modeli sifatida berish múmkinbolıp, bunda har bir taʼsir bir qancha parametrlar menen bogʼlańan yamasa teńlamadagi ózgaruvchi bolıwımúmkin. Bunday teńlama ólshewprocessiniń tóliq modelini natijaga taʼsir qılıwshı xususiy faktorlar menen ifodalańan boladı. Bu funktsiya baʼzan juda quramalıbolıwımúmkin va uni yaqqol xarakteristikalash imkoni joqligini eʼtiborga alıwkerek. Аmmo buni imkoni bor jaĝdaylarda anıqsızlıqni xususiy tashkil qılıwshılarini qosindısini topishda foydalanish múmkinboladı.

Ólshewlar anıqsızlıĝı manbalari turli-tumanliligi tómendegilarni qamrab oladi:

- ólshenip atırĝanshamaniń qiyman aniqlanishi;

- ólshenip atırĝanshamani aniqlashniń nomukammal realizatsiya qilinishi;

- tanlovniń noprezentativligi ;

- ólshew natijasiga taʼsir qılıwshı atrof-muhit taʼsirini aniq bilmaslik yamasa ushbu sharoitlarni xarakteristikalaydigan shamalarni noaniq ólshew;

- subʼektiv muntazam qátelik (masalan, analogli asboblarni kórsatishini yozib alıwda, esaplawlarda, yaxlitlash qoidalariga rioya qilmaganda va x.k.);

- qurilmani sezgirlik ostonasi;

- etalon va standart namunalarniń notuwrımánislari;

- maĝlıwmatlarni qayta ishlashda foydalaniladigan tashqi manbalardan alınatĝın fundamental fizik konstantalar yamasabasqa parametrlarni mánisini aniq bilmaslik;

- ólshewlarnińózgarmas sharoitlarida tákrar kuzatuvlarnińózgaruvchanligi;

- ólshewusılı va metodikasida qóllanilayotgan approksimatsiya va b.

Misol 2

Maslan - pólatdan yasalib nominalь uzunligi 1 m bólgan sterjinniń l uzunligini mikrometrgacha aniqlikda aniqlash kerak. Ólshew jaraëni menenbaylanıslı tasnifda sterjenniń uzunligiga taʼsir qilishi múmkin bólgan shamalarniń aniq mánislari eʼtiborga olinishi kerak, Masalan: ólshew amali alıp borilaëtgan atrof muhit temperatura, atmosfera bosimi, shonıńdek sterjenniń tekislikda joylashgan (vertikal ëki gorizontal) jaĝdayi. Demak, Ólchanaëtgan shamaniń tasnifini tuzishdan aldınjoqarıda sanab ótilgan shamalarniń taʼsir darajasini bahalaw zarurdir. Sonday qılıp, ólchanaëtgan shamani tómendegicha tasniflash zarur ekan, Masalan: 25,00 °S temperaturadagi sterjenniń uzunligi.

Egerde sterjenniń uzunligi millimetr-gacha aniqlikda aniqlanishi talap qilinadigan bolsa, u jaĝdaydaonıń tasnifi temperatura, atmosfera bosimi yamasa umuman tashqi taʼsir faktorlarini eʼtiborga alıwni talap qilmaydi.