Ózbekstan respublikasi joqari hám orta arnawli bilimlendiriw ministirligi nawayi mámleketlik kánshilik instituti nókis filiali “uliwma texnika” fakulteti1-a

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASI JOQARI HÁM ORTA ARNAWLI BILIMLENDIRIW MINISTIRLIGI NAWAYI MÁMLEKETLIK KÁNSHILIK INSTITUTI NÓKIS FILIALI “ULIWMA TEXNIKA” FAKULTETI1-A Texnologiyalıq processler hám islep shıǵarıwdı avtomatlastırıw hám basqarıw toparınıń studenti Qosbergenov Asirbek tin’ Avtomatlastiriw ham basqariw tiykarlaripáninen

Ozbetinshe jumisi

Qabillagan___________________Paxratdinov.A

Orınlaǵan____________________Qosbergenenov.A

Joba

1.Yarim o`tkizgish haqqinda mag`liwmat

2.Rele haqqinda mag`liwmat

Yarim o`tkizgishler o`tkiziwshen`ligi tarepinen metall ham dielektrikler arasindag`I zatlar bolip, o`z fizik qasiyetlerin turli sirtqi tasirler (maselen jaritiw,isitiw ham basqa) natiyjesinde ken` intervalda o`zgertire aliw qasiyetine iye.

• Yarim o`tkizgishler o`tkiziwshen`ligi tarepinen metall ham dielektrikler arasindag`I zatlar bolip, o`z fizik qasiyetlerin turli sirtqi tasirler (maselen jaritiw,isitiw ham basqa) natiyjesinde ken` intervalda o`zgertire aliw qasiyetine iye.
• Yarim o`tkizgishler elektronika ham mikroelektronikada juda ken` qollanilip zamanoviy elektr zatlarinin` deyerli hammesi- kompyuterlerden tartip ta uyali alaqa telefonlarina shekem hammesi yarimo`tkizgishli texnologiyag`a tiykarlang`an.

Yarimo`tkizgishler- elektr tokini jaqsi o`tkiziwshi zatlar(o`tkizgishler,tiykarinan metallar) ham elektr tokini amelde o`tkizbeytug`in zatlar(dielektrikler) arasindag`I araliq vaziyatin iyeleytug`in qurallar.

• Yarimo`tkizgishler- elektr tokini jaqsi o`tkiziwshi zatlar(o`tkizgishler,tiykarinan metallar) ham elektr tokini amelde o`tkizbeytug`in zatlar(dielektrikler) arasindag`I araliq vaziyatin iyeleytug`in qurallar.
• Mendeleyev davriy sistemasida 2,3,4,5, ham 6 gruppalarda jaylasqan ko`pshilik elementler olardin` bir qatar birikpeleri yarimo`tkizgishler jumlasina kiredi.

Misal ushin yarimo`tkizgishdin` tipik wakili bolg`an germaniydi qarayiq.Onin` tartip nomeri 32 ham to`rt elektron qabigi bar;1-qabiqta 2ta; 2-qabiqta 8ta; 3-qabiqta 18ta; 4-qabiqta ese 4 elektron jaylasqan. Ushta ishki qabiqtag`I elektronlar turg`un bolip, ximiyaviy reaksiyalarda qatnaspaydi.Aqirg`i to`rtinshi qabiqtag`i elektronlar ese atom yadrosi menen juda kushsiz baylanisqan.Aynen usi elektronlar elementinin` basqa atomlardin` neshewi menen ximyoviy baylanisqa kire aliw qasiyetin ko`rsetip, tez elementdin` valentligini aniqlaydi.

• Misal ushin yarimo`tkizgishdin` tipik wakili bolg`an germaniydi qarayiq.Onin` tartip nomeri 32 ham to`rt elektron qabigi bar;1-qabiqta 2ta; 2-qabiqta 8ta; 3-qabiqta 18ta; 4-qabiqta ese 4 elektron jaylasqan. Ushta ishki qabiqtag`I elektronlar turg`un bolip, ximiyaviy reaksiyalarda qatnaspaydi.Aqirg`i to`rtinshi qabiqtag`i elektronlar ese atom yadrosi menen juda kushsiz baylanisqan.Aynen usi elektronlar elementinin` basqa atomlardin` neshewi menen ximyoviy baylanisqa kire aliw qasiyetin ko`rsetip, tez elementdin` valentligini aniqlaydi.