Ózbekstan respublikasi joqari ham orta arnawli bilimlendiriw ministrligi. Qaraqalpaqstan respublikasi kásiplik bilimlendiriwdi rawajlandiriw ham muwapiqlastiriw basqarmasi kegeyli xizmet kórsetiw texnikumí

Jan basına esaplanǵan dáramat hám gósh ónimleri tutınıwı



Elastikliktiń teoriyalıq hám empirik koefficiyentlerin xamma shańaraq ushın
esaplaymiz, eger jan basına dáramat menen tutınıw arasındaǵı baylanısıw
sızıqlı bolsa :
E=31, 5-29, 7/1113, 3-1070:29, 7/1070=1, 5
Yaǵniy, jan basına dáramat 1% ga ortsa, jan basına tutınıw 1, 5% ga
artadı.
Sızıqlı korrelyatsiya koefficiyenti tómendegishe esaplanadı :
R=xy-x*y/Gx*Gy;
bunda, Gx - faktor belginiń ortasha kvadratik ayırmashılıqı
Gy - nátiyje belginiń ortasha kvadratik ayırmashılıqı.
Sızıqlı korrelyatsiya koefficiyenti belgiler arasındaǵı baylanıslılıqtıń
qısıqlıǵın ańlatadı. Korrelyatsiya koefficiyenti 0 menen 1 arasında
ózgeredi. Ol qanshellilik birge jaqınlashsa, baylanısıw sonshalıq tıǵız
boladı. Eger R=1 bolsa, baylanısıw funtsional, eger R=0 bolsa
baylanısıw bolmaydı. Eger korrelyatsiya koefficiyenti (+) belgi menen
shıqsa, sonday eken baylanıs tuwrı, eger (-) belgi shıqsa baylanıs teris boladı.
Biziń mısalımızda :



Sonday eken, jan basına dáramat menen tutınıw arasındaǵı baylanısıw
tuwrı hám júdá joqarı.
Belgiler arasındaǵı korrelyatsion baylanıstıń zárúrligini bahalaw
ushın korrelyatsiya koefficiyentiniń ortasha kvadratik qátesi esaplanadı :
GR=1-R
2
/P;
Biziń mısalımızda : GR=1-0, 993/6=0, 016
Sonday etip, belgiler arasındaǵı baylanıstı sezirarli dep qaraw múmkin.
Sızıqlı regressiya teńlemesi tómendegi kóriniske iye:
Jx=a0+a1 x;
bunda, a0 - teńlemediń azat parametri bolıp, ol nátiyjelik belginiń
(tutınıw ) dárejesin ańlatadı ;
a1 - regressiya koefficiyenti. Ol eger xalıq tabısı 1% ga ortsa,
tutınıw qanshaǵa ózgeriwin kórsetedi..
a0 hám a1 lar ma`nisin tabıw ushın, normal teńlemeler sistemasın tarqatıp alıw
kerek:
6 p+6680 a1=189
6680 a0+7534600 a1=212690, sonnan
a0=y*x
2
-yx*x/px
2
-x*x=189*7534600-
212690*6680/6*7534600-66802
=5, 6
a1=nxy-x*y/nx
2
-x*x=6*212690 -6680*189/6*7534600-
66802
=0, 023
Dúzilgen regressiya teńlemesi jan basına dáramat menen jan basına
tutınıw ortasındaǵı baylanıslılıqtı qanshellilik tuwrı sáwlelendiriwin anıqlaw
maqsetinde ortasha approksimatsiya qátesinińni esaplaymiz:
A=1/n* (y1-yx) /y1*100=1/6*7, 7=1, 28
Approksimatsiya qátesi qanshellilik kishi bolsa, baylanıslılıq xaqiqiy
dárejege jaqın boladı. Bunıń mısalımızda haqıyqıy tutınıw esaptagiga
qaraǵanda 1, 28% parıq etedi.
Teoriyalıq elastililik koefficiyenti tutınıwdıń dáramatqa baylanıslılıǵı
baylanıstıń sızıqlı formasında tómendegishe esaplanadı :
E= a1*x:u=0, 023*1113, 3/31, 5=0, 813
Teoriyalıq elastiklik koefficiyentiniń kórsetiwge, eger dáramat 1% ga
ortsa, gósh ónimleriniń tutınıwı 0, 813% ga artadı.
Faktor belginiń nátiyjelik belgine tásirin bahalaw maqsetinde -
koefficiyent esaplanadı :
=a1*Gx/Gy=0, 023*27, 79/2, 99=0, 982
-koefficiyent - ortasha kvadratik ayırmashılıqtıń qaysı bólegine, jan
basına tutınıw ózgeredi, eger jan basına tutınıw ortasha kvadratik
ayırmashılıqǵa ózgerse degen sorawqa juwap beredi.
Sonday etip, jan basına tutınıw kóp tárepten jan basına
dáramatqa baylanıslı eken
Sorawlar, maseleler
1. Adamlardıń turmıs dárejesi haqqında túsinik: onı tar hám keń mániste
qanday túsiniw kerek?
2. Adamlardıń turmıs dárejesin ańlatiwshı kórsetkishler sisteması.
3. Xalıq pul dáramatları hám ǵárejetleri balansınıń mánisi nede?
4. Úy xojalıqların dáramatları qanday túrlerge bólinedi?
5. Nominal hám real dáramat mánisi nede?
6. Ózbekstanda xalıqtı social qorǵawdıń tiykarǵı baǵdarları
qanday?