Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

Массаж -
 
(арабша сӛз болып, ―қол тийгизбек‖ деген мәнисти аңлатады)- 
емлеў усылы болып табылады. Массажда кӛпшилик система ҳәм органларға 
механикалық 
ҳәм 
рефлекторлық 
тәсир 
кӛрсетиледи. 
Массаждың 
физиологиялық тәсиринде нерв системасы әҳимийетли роль ойнайды. 
Массаж етилетуғын орны, массаж тәсириниң характери, күши ҳәм қанша 
даўам етиўине қарап, бас мий қабығының функционаллық жағдайы ӛзгереди, 
улыўма нерв қозыўшылығы пәсейеди ямаса асады. Массаждың организмге 
тәсир механизминде нервлик фактор менен бир қатарда гумораллық фактор 
да үлкен роль ойнайды. Массаж тәсиринде териде биологиялық актив затлар 
пайда болып қанға түседи, олар тамыр реакцияларында, нерв импульсларын 
ӛткериўде ҳәм басқа реакцияларда қатнасады. Массаж тиккелей тәсир еткен 
орнында тоқымаларға механикалық тәсир де кӛрсетип, лимфа, қан, 
тоқымалар арасындағы суйықлық циркуляциясы күшейеди. Нәтийжеде, қан 
ҳәм лимфа қысылыўы жоғалып, затлар алмасыўы ҳәм массаж етилетуғын 
орын териси арқалы дем алыў күшейеди. Тери майысқак болып қалады, 
температурасы механикалық факторларға қарсылығы, булшық етлердиң 
қысқарыў функциясы асады, тонусы, эластиклиги, сондай-ақ, байлам 
аппаратының ҳәрекетшеңлиги артады. Массаж жүрек- қан тамыр системасы 
жумысын жақсылайды. Капиллярларды кеңейттирип, массаж етилетуғын 
бӛлимине емес, бәлким оннан узақтағы тоқымалардың да (рефлекторлық жол 
менен) қан менен мол тәмийинлениўине мүмкиншилик береди: қанның 
артерия ҳәм веналардан ағыўы аңсатласады. Массаждан кейин улыўма 
жағдай жақсыланады, шаршаў жоғалады. 
Улыўма (пүтин геўде) ҳәм жергиликли (геўдениң бир бӛлими, мәселен, 
қол яки аяқ пәнжеси) массаж бар. Тийкарғы усыллары: сылаў, уўқалаў, 
ысқылаў ҳәм қағып қойыў. 
Массаж зат алмасыўды активлестирип, организмниң ишки органлары 
функцияларына ҳәм тиришилик искерлигине унамлы тәсир кӛрсетеди. 
Массаж тәсиринен тоқымалардың температурасы асады, нәтийжеде 
химиялық реакциялар тезлесип, зат алмасыў активлеседи. 

---

254 
Буннан тысқары, организмде қанның органларға бӛлистирилиўи 
ӛзгереди, ашық капиллярлардың саны кӛбейеди; қан ағысы күшейеди ҳәм 
жүрек жумысы жеңиллеседи.
Улыўма массаж организмниң вегетативлик функцияларын (дем алыў, 
қан айланыў, аўқат сиңириў, қан ислеп шығарыў) тәртипке салады. Қарын 
бослығында жайласқан ишки органларға да массаж унамлы тәсир етеди. 
Сидик бӛлип шығарыўды күшейттиреди. Массаж организмниң қорғаныш ҳәм 
басқарыў (тәртипке салыўшы) функцияларды күшейтириўши әҳмийетли 
профилактикалық емлеў формасы. 
Пайдаланған әдебиятлар 
1.
.Белая Н.А. Руководство по лечебному массажу. М.: ―Медицина‖, 1983 г. 
2.
.Васечкин В.И. Справочник по массажу. Ленинград, ―Медицина‖, 1988 г. 
3.
Рихсиева А.А., Бирюкова А. Массаж: поддержание и сохранение здоровья и 
восстановление трудоспособности. Т.: ―Медицина‖, 1988г. 
4.
Е. Н. Нуратдинов. Одам физиологиясы. Тошкент. ―Алоқачи‖ 2005ж