Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

 
КРАХМАЛ ВА МОДИФИКАЦИЯЛАНГАН КРАХМАЛ 
ХОССАЛАРИНИ ТАККОСЛАШ 
 
Н.И.Назаров, Х.Ҳ.Хайриева 
Бухоро давлат университети 
 
Мазкур илмий тадкикотдан асосий мақсад маккажўхоридан олинадиган 
крахмални кам миқдордаги кимѐвий реагентлар яъни оксидловчилар 
таъсирида кимѐвий модификациялаш ва олинган намуналарни физик-кимѐвий 
хоссаларини ўрганиш. Ўтказилган кинетик ва аналитик тадқиқотлар
натижаларига кўра шу нарса аниқландики, крахмал суспензиясига ѐки 
дастлаб клейстеризация кўринишига ўтказилган аралашмага махсус
кимѐвий реагент қўшиб, механиқ аралаштирилса крахмал заррачалари ўта 
парчаланиб механокимѐвий ўзгаришга учрайди. Кам миқдордаги махсус
реагент натрий гипохлорит иштирокида ишлов берилган крахмал
клейстерларини реологик хоссаларида ҳам катта эффект кузатилади. 
Табиий ҳолатдаги крахмалнинг турли концентрацияли клейстерларида ва 
кимѐвий реагент иштирокида модификацияланган клейстерларининг 
ковушқоқликларидаги ўзгаришлари 1–расмда келтирилган [1-2].
Графикдан кўриниб турибдики крахмал концентрациясини ошиши билан 
клейстерни келтирилган қовушқоқлиги 2–4 % оралиқда минимумдан ўтади. 
Модификация қилинган крахмалда эса бу ҳолат кам концентрацияли 
майдонда кузатилади. Клейстер қовушқоқлигидаги бундай ўзгаришни 
крахмал 
макромолекуласидаги 
конформацион 
ўзгариш 
билан 
тушунтирилади. Модификацияланган крахмални кислотали гидролиз йўли 
билан ҳам олиш мумкин. Бунда сорбциянинг ўртача коэффициенти 0,9 
бўлади. Айни дамда оксидланган крахмалнинг гигроскоплиги асосий 
материал гигроскоплигидан кам фарк килади. 
Озиқ-овқат ва тўқимачилик саноатида ишлатиладиган крахмалнинг 
аксарияти картошка ѐки баъзан арпа баъзан паст сортли буғдой 

---

149 
крахмалларидир. Бунга сабаб уларнинг юқори бўкиши ва паст клейстерланиш 
ҳароратига боғлиқлигидир. Яъни бўкиш ва кейин клейстерларнинг ҳосил 
бўлиш жараѐнида сув молекулалари боғланиб амилозанинг грануладан 
макромолекуляр 
ҳолатда 
эритмада 
текис 
тақсимланиши 
маълум 
қовушқоқликни сақлаб туришига имкон беради.