Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

«
Global project capital» 
qospa
 
karxanasınıń

16
 

trillion
 
600 milliard somlıq (2 milliard dollar)

joybarı 
sanaladı. Bul gazden polietilen hám polipropilen islep shıarıwshı karxana 2020 jıl 

mart ayına shekem iske túsiriledi hám ol jáne moynaqta bahası bir milliard
dollarlıq turistlik kompleks (miymanxana hám kewil ashar orınlar) kurıwdı
rejeletirmekte.
 
«Siements» qospa kәrxanası quwatı 120 MVt samal kúshi menen 
isleytuġın, 150 million dollarlıq elektrogeneratordı 2020 jıldıń dekabrına shekem 
iske túcirmekshi. GUP «Muynak akva sanoat»,
 
balıq konserva zavodın qayta 
tiklep,usı jıldıń ahırına shekem iske túsirmekshi. Jáne eki kәrxana qamıstan 
cellyuloza hám qurılıs materialların islep shıġarıwdı rejelestirmekte [1]. Usılardıń 
barlıġı jaqın keleshekte Moynaq rayonın sanaat orayına hám ekoturizm ob`yektine 
aynaldırıwı sñzsiz.
Dún`ya halıqları Aral teńizine bir áwlad kñz aldında quwrap qalġan eń iri 
suwsaqlagısh dep tań qalıp kelmekte.Aral aymaġı hám onıń qurġagan ultanın 
ekoturizm ushın paydalanıw múmkinshilikleri tuwralı pikirlerimiz
ñtken onjıllıqta 
baspadan shıqqan edi [3]. Házirgi kúnde: Turciya, Qubla Koreya, Yaponiya, 
Franciya, Indoneziya, Malayziya, Singapur, Izrail`, Tadjikistan puxaralarına 
Respublikamızga vizasız kiriwge ruxsat etilgenligi xalıqaralıq baylanısımız 
rawajlandırıw menen bir qatarda, elimizde turizm múmkinshiliklerinen de 
paydalanıwga keń jol ashpaqta. Demek, Planetamızdıń túrlishe mámleketlerden 
kelgen miymanlarımız, Aral tarıyxı hám jaqında ġana qurġaġan ultanın kñrip 
jaqınnan tanısġanda hojalıq jumısları menen tábiyattı ñzgertiwdiń keskin 
tragediyalıq aqıbetlerine alıp kelmwin túsinip jetedi. Eń baslısı, olar ñz eline 
barġanda ñzleri alıp ketken foto-videomateriallarınan paydalanıp, túrlishe 
auditoriyalarda Aral teńizi ultanınıń házirgi jaġdayın kñrsetip, tábiyattı qorġawdıń 
úgit-násiyat etiwshilerine aylanıwı múmkin. 
Sonday aq qıska múddetli turistlik sayaxatlarga respublikamız puqaralarınıń 
dıqqatın tartıwdı usınıs etiwge boladı. Sebebi, ekologiyalıq daġdarıs zonasında 
jasap atırgan zamanlaslarımızdıń ekologiyalıq madeniyatı shet elden kelgen 
miymanlarımız názerinde ekenligin umıtpawımız kerek. Turistlik sayaxat ushın 
olar menen belgilengen tábiygıy orınlarga barġanda, sol jerde ñzinen bir qansha 
shıġındılardı qaldırıp pataslap ketiwge jol qoymawımız kerek. Turistler qaldırġan 
taslandılar hám shıgındılar jergilikli xalıqtıń den sawlıġına tásir etip, aytarlıqtay 
sanitariyalıq mashqalalardı keltirip shıġarıwları múmkin. Olar, birinshi náwbette, 
ishimlik suwdıń, topıraqtıń, ñsimliklerdiń hám hawannıń sanitariyalıq sıpatların 
tñmenletedi. Sonlıqtan da, turistler qaytıw aldında ñzleri taslaġan shıġındıların 
utilizaciya qılwġa alıp ketiletuġın arnawlı orınlarga alıp barılıwı shárt ekenligin 
eskertiwshi, túrli tildegi jazıwlar hám shıġındılar taslanatugın orınlar ekologiyalıq 

---

274 
soqpaqlarda ornatılıwı lazım. Házirgi dáwirde qorshaġan ortalıqqa zıyansız, dep 
esaplanġan zattıń ñzi joq. Sonıń ushın da olardıń hár biri ushın utilizaciya usılları 
da bar. Biraq ta,shıġındılardıń zıyanlı tásirinen qorshaġan ortalıqtı qorġawdıń 
birden bir utımlı jolı – olardıń toplanıp qalıwına jol qoymaslıq. 
Oqıw procesinde aytılġanı menen, mektep oqıwshılarına, hám student jaslarġa 
ekologiyalıq tálim-tárbiya berip, olardı shaxs sıpatında ruwxıy jaqtan jetilistiriw, 
tábiyattı qorġaw uqıplarınıń rawajlanıw ushın ekologiyalıq turizmniń bir qansha 
múmkinshiliklerinen paydalanıp biliwimiz zárúr. Qaniygelerdiń pikirinshe, turizm 
jaslardıń túrlishe jaġdaylarda ñzin-ñzi basqara alıwına, jáne xarakteriniń 
qálipleswine járdem etedi [4]. Solay eken, jaslarımızdıń Aralqumġa ekoturınıń
maqseti, olardı tek ġana turizm tuwralı bilimlendirip, yaki úlketanıwga baġdarlap 
qoymastan, olardı tábiyatqa kñnlikpelerin payda etiwge, ayrıqsha jaġdaylarda 
joldaslarına járdem qñrsetiw tárbiyasına da baġdarlanıwı kerek.
Turistlik sayaxatlar, turizm boyınsha shñlkemlestirilgen estafeta jarıslar 
balalarımızda doslıq, awzıbirshilik, ñziniń joldasları aldında juwapkershilik 
sezimlerin oyatadı. Sayaxatta bala ñzin-ñzi tárbiyalawdı, shet elden kelgen 
miymanlar menen tartınbastan hám mádeniyatlı sñylesiwdi, tábiyat penen 
tanısıwda waqıttan únemli paydalanıwdı úyrenip baradı. Usılayınsha turistlik 
sayaxat múmkinshiliklerine tiykarlangan tálim-tarbiya, jaslarımızġa berip atırġan 
ekologiyalıq tálim-tárbiya jumıslarımızdı ele de jetilistiredi hám tolıqtıradı. 
Ádebiyatlar 
1. В Муйнаке будут реализованы инвестиционные проекты почти на 
27триллионов сумов.Газ. «Вести Каракалпакстана» от 29-января 2019 г.№8 
(18412) 
2. Начало нового этапа жизни Арала.Газ. «Вести Каракалпакстана»
от 5-
февралья 2019 г. №10 (18414). 
3. Сапарбаев Ж.,, Курбаниязов А.,
Т.Ещанова
Потенциальные возможности
Приаралья для экотуризма и природоохранной пропоганды. Мат-лы 
Международная 
научно-теоретическая 
конференция 
7-8.11.2008,
«Хронология,структура и некоторые закономерности формирования казахской 
государственности», Туркистан, 2008., 317-321 с. 
4. https://www.advantour.com//