|
TOPIRAQTA O`SIMLIKLERGE JEN`IL SIN`IWShI AZOT FORMALARIN ANIQLAW
O`simliklerdin` azıqlanıwı ushın kerekli azottın` tiykarg`ı deregi nitrat ha`m ammoniy duzları. Azottın` nitrat ha`m ammoniy formaları topıraqta ha`reketshen` bolıp, olardı o`simlik o`zine jen`il sin`diredi. A`sirese nitrat tu`rindegi azottı o`simlik o`zine jen`il ha`m tez sin`diredi. Ammoniydın` azg`antay mug`darı suwda jen`il eriytug`in duzlar tu`rinde bolıp, olar topıraq eritpesinde boladı. Al ammoniydın` tiykarg`ı mug`darı topıraqqa sin`gen almasıwshı ionlar tu`rinde boladı. Sonlıqtan nitrat ha`m ammoniy tu`rindegi mineral azottın` mug`darı sol topıraqtın` jen`il sin`iwshi azot penen ta`miyinleniw da`rejesin sıpatlaydı.
a) nitrat azotın anıqlaw (Granvald Lyajsu usılı)
Nitratlar (azotlı kislota duzları) topıraqtag`ı aerob nitrifikator bakteriyalar ta`sirinde bolatug`ın bioximiyalıq qubılıslar na`tiyjesinde kelip shıg`adı. Nitratlar menen ta`miyinleniwi topıraqtag`ı nitrifikatsiya protsessinin` qanday da`rejede bolıp atırg`anın ko`rsetedi. Nitratlar ku`ta` ha`reketshen` bolg`anlıiqtan ıg`allıq joqarıraq bolg`an jag`daylarda olar topıraq qatlamınan juwılıp tez jog`aladı.
Nitratlar topıraqtın` 1:5 qatnasıqtag`ı suw eritpesinde disulfofenol kislotasının` siltili ortalıqtag`ı ta`sirinde payda bolatug`ın nitrobirikpenin` sarı ren`ine qaray kolorimetrik usılda anıqlanadı. Disulfofenol kislotasının` nitratlar menen o`z-ara ta`siri mına ten`leme boyınsha baradı:
S6N3OH(HSO3)2 + 3HNO3 = C6H2 OH(NO2)3 + 2H2SO4+H2O
Disulfofenol kislotası trinitrofenol
S6H2OH(NO2)3+NH3=C6H2(NO2)3ONH4
Sarı nitrobirikpe
Eritpe ren`i qanshelli ko`p sarg`aysa nitrat sonshelli ko`p bolg`anı
Nitratlar (ammiak ta solay) ele keptirilmegen topıraq u`lgilerinde anıqlanadı.
Analizdin` barısı: Texnologiyalıq ta`rezide 50 g. topıraq o`lshenip, 500 ml-lik kolbag`a salınadı. U`stine 250 ml. distillengen suw quyılıp, 3 minut dawamında shayqatıladı ha`m aralaspa ekinshi kolbag`a maydalap bu`klengen filtrden o`tkeriledi. Eger filtrat ren`siz, mo`ldir bolmasa, onı ren`sizlendiriw ushın eritpeden 100 ml alıp, og`an 2 ml. 13 protsentli alyuminiy sulfatı ha`m 1 ml. 10 protsentli kaliy siltisi qosılıp, jaqsılap aralastırıladı ha`m filtrlenedi.
Tayarlang`an mo`ldir eritpeden pipetka menen 50 ml alıp farfor kesesine o`tkeriledi ha`m suwlı banyada tolıq keptiriledi. Suwıtılg`annan keyin og`an 1 ml. disulfofenol kislotası qosılıp shiyshe tayaqshanın` domalaq ushı menen ıdıstın` ishindegi aralaspa jaqsılap eziledi. 10 minuttan keyin 10 ml distillengen suw quyılıp, 10 protsentli KON eritpesi menen neytrallanadı (qızıl lakmus qag`azı ko`k ren`ge aynalg`ang`a shekem) Neytrallawdın` son`ında nitratlı suyıqlıq sarı ren`ge boyaladı. Ren`li eritpe 50 yamasa 100 ml-lik kolbag`a distillengen suw menen bir neshe ret juwıp o`tkeriledi. Eritpe kolbanın` sızıg`ına shekem suyıltırıladı ha`m fotoelektrokolorimetrde tekseriledi. Bunın` ushın eritpelerinin` shkalası tayarlanadı: 1 litrlik kolbada 0,163 gramm x.ch. KNO3 eritilip, sızıg`ına shekem suyıltırıladı. Eritpeden 100 ml alınıp 1 l. kolbag`a o`tkeriledi ha`m sızıg`ına shekem distillengen suw quyıladı. Bul u`lginin` 1 ml.de 0,01 mg KNO3 boladı. U`lgi eritpesinen mına shkala boyınsha rabochiy eritpe tayarlanadı
Farfor ıdıs№
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
U`lgi eritpesinen alıng`an mug`darı,ml
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
100 ml. rabochiy erit pedegi mug`darı, ml
|
0,01
|
0,02
|
0,03
|
0,04
|
0,05
|
0,06
|
0,07
|
0,08
|
0,09
|
0,10
|
U`lgi eritpesinen 1-10 ml, mug`darda farfor keselerine alınıp, suwlı banyada keptiriledi ha`m analizlenip atırg`an eritpedegidey jumıslar islenedi. Bul eritpelerdin` optikalıq qoyıwlıg`ı fotoelektrokolorimetrde tekserilip, tablitsa du`ziledi.
Analizlenip atırg`an eritpenin` FEK-ten o`tkerilgendegi korsetkishi boyınsha tablitsadan onın` kontsentratsiyası tabıladı ha`m nitratlardın` mug`darı mına formula boyınsha esaplanadı:
A =
A – 1 kg qurg`aq topıraqtag`ı NO3 mug`darı, mg
a – tablitsa boyınsha tabılg`an NO3 mug`darı, mg/100 ml
V – filtratttag`in` jalptag`I mug`darı, ml
V1- keptiriwge alıng`an eritpe mug`darı, ml
S – analizge alıng`an topıraq, g
1000 – 1 kg topıraqqa qayta esaplaw koeffitsienti
K – qurg`aq topıraqqa qayta esaplaw koeffitsienti
Do'stlaringiz bilan baham: | 
