%zbekstan respublikasi a

Topiraqtin` morfologiyaliq belgilerin u`yreniw

Topıraqtın’ tiykarg’ı morfologiyalıq belgilerine: topıraq profilinin’ du’zilisi, topıraq ha’m onın’ bo’lek gorizontlarının’ qalın’lıg’ı, ren’i (tu’si) mexanikalıq quramı; strukturası; birigiwi; jan’alanıwı ha’m qosındısı sıyaqlılar kiredi. Bulardı u’yreniw maqsetinde topıraq teren’ (razrez)leri qazıladı.

Aytıp o’itlgenindey, topıraq profili qatar genetikalıq gorizontlardan ibarat. Topıraq gorizontları – topıraq payda bolıw processleri na’tiyjesinde payda bolatug’ın ha’m a’dette jer ju’zine parallel bag’darlang’an, derlik birdey du’zilisli ha’mde o’zinin’ morfologiyalıq (sırtqı) belgileri menen ajıralıp turıwshı topıraq qatlamları esaplanadı.

Ajırıq, togay to’semesi dala qırları, Shirindili – akkumulyativ (gumuslı) gorizont Ellyuvial (juwılma) gorizont Gorizontshalar Kolloidlar toplang’an Karbonatlar toplang’an illyuvial (sin’irewshi) Gips shimilgan gorioznt Suwdı an’sat eriytug’ın duzlar keltirilgen Anajınıs. Topıraq gorizontları bir-birinen ren’i (tu’si), strukturası, birikpesi sıyaqlı morfologiyalıq belgileri menen parıqlanadı. Olar ha’r qıylı ximiyalıq ha’m mexanikalıq quramg’a iye bolıp, bul gorizontlarda biologiyalıq processler de tu’rlishe keshedi. Topıraq gorizontlarının’ du’zilisi ta’biyg’ıy topıraq payda etiwshi processaler ha’mde insanlardın’ jerden paydalanıwı sebepli o’zgeriwi mu’mkin. Topıraq profilinde bir qansha ajıratıladı ha’m olar da qatar gorizontshalarg’a bo’linedi. Ha’r bir gorizont o’zinin’ atı ha’m ha’ripli belgileri (indeksleri) ge iye.

Ao - o’simliklerdin’ organikalıq qaldıqlarınan ibarat organogen gorizont (tog’ay to’semesi, dala qırları o’simliklerinin’ nemati); T – torflı organogen gorizont; A₁ - gumuslı – akumulyativ (shirindi toplanatug’ın) gorizont; A₂ – elyuvial`, B – illyuvial yamasa o’tiwshi, G – gley (berch) gorizont, C – ana jınıs, D – jer astı taw jınısları bolıp, C – dan o’zinin’ litologiyalıq quramı menen parıqlanadı. Ah – su’rim gorizont, islew beriletug’ın topıraqlardag’ı su’rim qatlam. Qurg’aq jerlerde Ach gorizont – chimli qatlam ajıratıladı. Ash ha’m T organogen gorizontları topıraq mineral bo’leginin’ ju’zesinde to’seme sıpatında payda boladı.