Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

 
 
2-§. Tirishiliktiń dúzilis dárejeleri
 
Sonday-aq, ózin-ózi qálpine keltiriw barlıq orga nizm-
lerdiń tiykarǵı qásiyetleriniń biri esaplanıp, ol násillik qá-
siyet ler menen tıǵız baylanıslı.
Biologiya pániniń sońǵı jetiskenlikleri sebepli tiri orga-
nizmler — tirishilik hár qıylı dárejede dúzilgenligi anıqlandı. 
Tirishiliktiń dúzilis dárejelerin házirgi zaman biologiya páni 
molekula, kletka, organizm, populyaciya — túr, biogeocenoz 
hám biosfera dárejelerine bólip úyrenedi. keliń, tómende tiri-
shiliktiń tiykarǵı dúzilis dárejelerin kórip shıǵayıq. 
Molekula
. Hárqanday biologiyalıq sistema dúzilisi jaǵı-
nan qanshelli quramalı bolmasın makromolekulalar, yaǵ-
nıy: beloklar, nuklein kislotalar, lipidler hám uglevodlar 
sıyaqlı basqa bir qatar organikalıq zatlardan ibarat. Mole-
kula basqıshında sol tiri materiya ushın tán bolǵan kún 
nurı energiyasınıń organikalıq zatlarǵa baylanısı ximiyalıq 
energiyaǵa aylanıwı, yaǵnıy zat hám energiya almasıwı, 
násillik xabar beriliwi baslanadı.
Kletka.
kletka tiri organizmlerdiń dúzilis, rawajlanıw 
hám funkcional birligi bolıp esaplanadı. Tirishilik dúzili-
http:eduportal.uz

---

9
orgANIkAlÍ
Q dÚNYa HaQQÍNda MaǵlÍWMaT
I BÓlIM
siniń kletka dárejesinde násillik xabar beriliwi, zat hám 
energiya almasıwı hám tirishiliktiń bir pútinligi támiyin-
lenedi. kletkalıq dúzilis dárejesi boyınsha barlıq tiri orga-
nizmler bir yamasa kóp kletkalılarǵa bólinedi.
Organizm
. Organizm erkin tirishilik etetuǵın bir pútin 
yamasa bir hám kóp kletkalı tiri sistemadan ibarat. kóp 
kletkalı organizm hár qıylı wazıypalardı atqarıwǵa beyim-
lesken toqıma hám organlardan payda boladı. Tirishiliktiń 
organizm dárejesiniń birligi individ bolıp esaplanadı.