Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

Citogenetikalıq usıl. 
Saw hám kesel adamlarda xromoso-
malar sanı hám dúzilisin arnawlı mikroskoplar járdeminde 
salıstırmalı úyreniwden ibarat. Bul usıl adam genetikası haq-
qında bay maǵlıwmat alıw imkaniyatın beretuǵın usıllardan biri 
bolıp tabıladı. Sońǵı jılları citogenetikalıq usıl úlken áhmiyetke 
iye boldı. Ol adamda ushırasatuǵın násillik keselliklerdiń 
sebeplerin túsinip alıw ushın kóplegen qımbat bahalı materiallar 
beredi. Genetika kóz qarasınan alıp qaraǵanda násillik kesel-
likler mutaciya lardan ibarat bolıp, olardıń kópshiligi recessiv 
bolıp esaplanadı. Bul usıl adam xromosomalar toplamındaǵı 
kórinetuǵın dárejedegi ózgerislerdi úyreniw imkaniyatın jarattı.
Belgiler
dominant
recessivler
Buyra (geterozigotada taram-taram) 
shash
Shashtıń erte túsiwi
Sarı emes shash 
Qoy kóz
Sepkiller
Irgejeylilik
Polidaktiliya (artıqsha barmaq
bolıwı)
Tuwrı shash
Normal 
Sarı shash 
kók yamasa kúlreń kóz
Sepkil bolmawı
Normal boy
Barmaqlar sanınıń normal
bolıwı
http:eduportal.uz

---

170
GeNeTIka HaQQÍNda UlÍWMa MaǵlÍWMaT
VI BÓlIM
Xromosoma mutaciyalarınıń sonday bir túrleri bar, olar xro-
mosomalar sanı yamasa dúzilisiniń kórinerli ózgerisleri menen 
kórsetiledi. adamda bunday mutaciyalar citogenetikalıq usıl me-
nen anıqlanadı. 
Sońǵı jılları hárqanday adamnıń xromosoma sanın oǵan 
hesh zıyan tiygizbey, ańsat hám tez úyreniwge múmkin-
shilik beretuǵın jańa usıllar islep shıǵıldı. Bul sonnan ibarat, 
qan leykocitleri 37
o
C temperaturada óz aldına azıqlıq orta-
lıǵına túsirip qoyıladı, bul ortalıqta olar bólinedi. Olardan 
xromosomalar sanı hám dúzilisi kórinip turatuǵın preparatlar 
tayarlanadı. keyin adam xromosomaların óz aldına boyawlar 
menen boyaw usılları islep shıǵıldı, bular xromosomalar sanın 
sanap, esaplap kóriwden basqa ayırım xromosomalardaǵı bir-
qansha názik ózgerislerdi de úyreniwge múmkinshilik berdi.