Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

terminator tripletler
dep ataladı. 
20 aminokislotanı belgilew ushın 61 tripletli kodtan payda
-
lanıladı. Álbette, payda bolatuǵın kombinaciyalar sanı 64 (4
3
) 
kodlanatuǵın aminokislotalar sanınan birqansha kóp, biraq, bel
-
gili boldı, 20 aminokislotadan 18 i birewden artıq 2, 3, 4 hám 
6 kodon menen kodlanadı.
Genetikalıq kod barlıq tiri organizmler ushın universal esap-
lanadı. demek, ol mikroorganizmlerden adamlarǵa shekem bir-
dey.
Belok sintezi.
Belok biosintezi transkripciya hám tranclyaci
-
ya basqıshlarınan ibarat. Transkripciya basqıshı yadroda ámelge 
asadı. Bunda dNk molekulasınıń bir shınjırı bólegine komple
-
mentar i-rNk sintezlenedi. Informaciyalıq ribonuklein kislotası 
tripletlerinde belok dúzilisi haqqında xabar jazılǵan boladı.
Tranclyaciya procesi ribosomalarda ótedi. Beloktıń birlemshi 
strukturası haqqındaǵı i-rNk da nukleotidler izbe-izligi kórini-
sinde jazılǵan xabardıń aminokislotalar izbe-izligi kórinisinde 
júzege shıǵıwı 
tranclyaciya
delinedi. ribosomada tranclyaciya 
bolatuǵın bóleginiń úlkenligi eki tripletke tuwra keledi. riboso
-
ma i-rNk boylap jılısıp baratırǵan waqıtta ribosomanıń funk
-
cional orayında bárháma eki triplet boladı. ribosoma i-rNk 
boylap tripletden tripletke ótip turadı, biraq, bir tegis ótpey, 
al toqtap-toqtap, «qádemlep» ótedi. Bir triplet tranclyaciyasın 
tamamlaǵannan keyin, ol qońsı tripletke sekirip ótedi hám biraz 
toqtaydı (90-bettegi 24-súwret).
eger ribosomada i-rNk tripletine t-rNk nıń tripleti kom
-
plementar bolsa aminokislotalar belok shınjırına peptid baylanısı 
payda etip birigedi. ribosoma terminator tripletke ótkeninde be
-
lok sintezi toqtaydı. Informaciyalıq rNk hám ribosomalardan 
bólinedi (92-bettegi 25-súwret).
http:eduportal.uz

---

92
ZaT alMaSÍW – MeTaBOlIZM
IV BÓlIM
Transkripciya hám tranclyaciya procesinde bir belokqa tuwrı 
keletuǵın dNk nıń kishi bir bólegi gen dep ataladı. Ortasha 
belok molekulasın dúziw ushın kóplegen nukleotid zárúr bolıp, 
ol bir gen esaplanadı. Mine usı gendi basqarıwshı bólimler seb
-
epli genniń uzınlıǵı tek aminokislotalardı kodlaw ushın zárúr 
nukleotidler sanınan artıǵıraq boladı.
kletkada ótetuǵın procesler júdá anıq basqarılıwı sebepli 
klet kada molekulalar tek kerekli waqıtta hám muǵdarda sintez-
lenedi. Bul procestegi hárqanday qáte belok sinteziniń buzılıwı
-
na sebep boladı. aqıbetinde, násillik kesellikler kelip shıǵadı, 
sintezlenip atırǵan beloktıń polipeptid shınjırına bir aminokislota 
ornına basqası kirip qalsa, jaramsız basqa belok molekulası pay
-
da boladı, ol kerekli belok wazıypasın atqara almaydı.
ribosoma
i-rNk
Payda bolıp atırǵan polipeptid shınjır
ajıralǵan
ribosoma
Tolıq polipeptid
shınjır