|
1. Mektepke shekemgi úlken jastaǵı balalardıń sóylew tilin ósiriwdiń wazıypaları. metodları hám quralları.
Úlken hám mektepke tayarlaw toparları ushın «Til ósiriw» bóliminde balalardı gúrriń etip beriwge úyretiw boyınsha alıp barılatuǵın isler, olardıń mazmunı tómendegishe belgilengen:
Birinshi yarım jıllıq. Kórkem shıǵarmalardı qayta gúrriń etiw kónlikpesin ósiriw. Kórkem shıǵarmalardı mazmunlı, logikalıq izbe-izlikte, anıq hám súwretli, kórkemlep gúrriń etiwge úyretiw.
Tárbiyashı qayta gúrriń etiwdi úyretip atırǵanda balalar dıqqatın, ásirese, ertektiń baslaması, tákirarlanıp kiyatırǵan bóleklerge, juwmaq bólimine: gúrrińdegi qaharmanlardıń óz-ara sóylewi sıyaqlılarǵa qaratıw lazım.
Balalar shıǵarma waqıyaların sóylep atırǵanda dawıs diapazonları túrlishe (soraw, tańlanıw, iltimas) qollana biliwge erisiw.
Balalarǵa oyınshıqlar hám buyımlar haqkında gúrriń dúziwdi úyretkende oyınshıqlardı táriyplep beriwge, olardıń ózine tán ózgesheligin kórsetiwshi belgilerdi (reńi, forma, qanday oynalıwı hám t.b.) anıq sózler arqalı sáwlelendiriwge úyretiw.
Dóretiwshi gúrriń etiw. Balalardı tárbiyashı tárepinen belgilengen gúrriń yaki ertekti aqırına jetkeriwge, qısqa, anıq gápler dúziwge, kórkemlew qurallarınan paydalanıwǵa úyretiw.
Balalardıń jeke tájiriybeleri hám tárbiyashı usınıs etken turmıslıq temalar tiykarında logikalıq rawajlanıp barıwshı gúrriń yaki ertek dúziw qábiletlerin rawajlandırıw: «Quwanıshlı kún», «Qapa bolǵan kúnim», «Miymanda», «Biziń shańaraq», «Eń jaqın dostım», «Dem alıs kúni», «Ákeme járdemlestim», «Quwırshaq teatrına bardım» hám t.b.lar.
Balalardıń dúzip atırǵan gúrriń yaki erteklerinde qatnasıwshı qaharmanlardıń ruwxıy keshirmelerin biliwge úyretiw: «Birinshi qar», «Sırǵanaqta», «Jańa jıl bayramı», «Qarbaba», «Men súygen máwsim», «Sırtta qar, úyimizde báhár», «Kim aladı, usını» oyını, «Men anama járdemshi», «Úkeme mehribanman» hám t.b.lar.
Balalar baqshasında meketepke shekemgi tárbiya jasındaġı balalarġa bilim hám tárbiya beriwde eń tiykarġı wazıypalar olarġa ana tilin úyretiw, sóylew tilinıń rawajlandırıw, sóylesiw qatnasıġına, óz-ara sóylesiwge úyretiw bolıp esaplanadı.
Sóylew qábiletin jetilistiriw metodı pedagogikalıq ilim bolıp, mektepke shekemgi tárbiya jasındaġı balalarda sóylewdi qáliplestiriwge qaratılġan pedagogikalıq nızamlılıqlardı úyrenedi.
Sóylew qábiletin jetilistiriw metodikası pánıńiń tiykarġı wazıypası-sóylewdi jetilistiriw usılı menen metodika, olardıń eń nátiyjeli quralların ilimiy-pedagogikalıq tiykarlarda islep shıġıw hám balalar baqshaları tárbiyashıların olar menen támiyinlewden ibarat bolıp tabıladı. Tárbiyashılar bolsa ózlestirilgen usıl hám metodika járdeminde balalarda zárúrli sóylew tájiriybesi jáne kónlikpelerin rawajlandırıwġa háreket etedi.
Sóylew tilin jetilistiriw metodınıń maqseti balalardıń awız eki sóylewin rawajlandırıw, átirapındaġılar menen sóylesiw arqalı qatnasta bolıw tájiriybesin qáliplestiriwden ibarat.
Sóylew tilin jetilistiriw metodikası basqa jeke metodlar sıyaqlı tómendegi sorawlarġa juwap beredi:
1) nege úyretiw kerek? (balalarda qanday sózlik tájiriybelerdi tárbiyalaw kerek?); 2) qalay úyretiw kerek? (balalardıń sóylewin qáliplestiriwde qanday sharayat, qaysı usıl hám metodika paydalanıw kerek?); 3) ne ushın tap sonday etip úyretiw kerek? (sóylewdi rawajlandırıw ushın usınıs etilip atırġan usıllar teoriyalıq hám ámeliy jaqtan qalayınsha tiykarlanġan?)
Sóylew tilin jetilistiriw metodikası wazıypası óz ishine bir qansha arnawlı jeke wazıypalardı da qamtıp alġan. Sonıń ishinde, balalar baqshasında balalardıń sóylewin rawajlandırıw boyınsha tómendegi arnawlı, jeke wazıypalar ámelge asırıladı:
Balalardı qorshaġan ortálıq penen tanıstırıw, sóylew tilindi jetilistiriw, bayıtıw.
Sózdiń grammatikalıq tárepin qáliplestiriw.
Sózdiń seslik mádeniyatın tárbiyalaw.
Sóylew tilin (dialog) qáliplestiriw.
Gúrrińlesiwge úyretiw (monologlıq sózdi qáliplestiriw).
Balalardı kórkem ádebiyat penen tanıstırıw.
Balalardı baslawısh bilimge tayarlaw.
Orta hám úlken jastaġı toparlarda tárbiyashı balalardıń sóylewin rawajlandırıw boyınsha tómendegi wazıypalardı ámelge asırıwı kerek:
1. Balalardı qorshaġan ortálıq penen tanıstırıw, sóylewin jetilistiriw, sózligin bayıtıw.
2. Sózdiń grammatikalıq tárepin qáliplestiriw.
3. Sóylew tiliniń seslik mádeniyatın tárbiyalaw.
4. Sóylesiw tilin (dialog) qáliplestiriw.
5. Gúrrińlesiwge (monolog sóz) úyretiw
6. Kórkem ádebiyat penen tanıstırıw.
Mektepke tayarlaw toparında tómendegi wazıypalar ámelge asırıladı:
1. Balalardı qorshaġan ortálıq penen tanıstırıw, sóylewin jetilistiriw, sózligin bayıtıw.
2. Sózdiń grammatikalıq tárepin qáliplestiriw.
3. Sóylew tiliniń seslik mádeniyatın tárbiyalaw.
4. Sóylesiw sózin (dialog) qáliplestiriw.
5. Gúrrińlesiwge (monolog sóz) úyretiw
6. Kórkem ádebiyat penen tanıstırıw.
7. Balalardı bilim alıwġa tayarlaw.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
