Ózbekstan Respublikası Joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw ministrligi

FUTBOLDA OQITIW USLUBLARI

TIYKARLARI HÁM TAYYARLIQLARI TURLERI

Shınıǵıw ush tiykarǵı oqıtıw usılları oqıtıwshı tárbiyaw balalarǵa nege hám qanday qilip, bilimlerdi sanalı túrde hámde tolıq úyretiwdi, ámeliy kónlikpe hám ilmiy tájriybeler payda etiwge qanday roller hám usıllar menen erisiwlerdi jaqsı túsiniwleri kerek. Oqıtıwshı menen oqıwshılardıń tálim wazıypaların sheshiwge qaratılǵan, óz-ara baylanısqan jumıs usılları oqıtıw usılları dep ataladı. Háreketlerge maqsetli úyretiw oqıtıwshılardan oqıtıw usılları xarakteristikalardı biliwi talap etedi. Oqıtıwshı háreket kónlikpelerin túsindiredi hám kórsetip beredi, qatnasıwshılar bolsa olardı iyelep aladı. Usıl qatnasıwshılardıń tayarlıǵına qaray tańlap alınadı. Sport oyınları oqıw, shınıǵıw, oqıtıw usılları ush tiykarǵı gruppaǵa bólinedi: sózden paydalanıw (sóz) usılları, kórgizbeli qabıllaw usılları hám ámeliy usıllar. Sanap ótilgen ush usıldan dene tárbiyasında eń kóp qollanılatuǵın ámeliy usıl esaplanadı. Sebebi bunda oqıwshılardan tek bilimlerdi talap qilip qalmastan, bálki háreket xızmetler sisteması menen ámeliy bilimler oqıw materialında jetkiliklishe sáwlelendiriledi.

Sózden paydalanıw usılları:

Gúrriń, súwretlew, sáwbet, túsindiriw, analiz etiw, buyrıq beriw, esaplaw, kórsetip beriw, wazıypa beriw sıyaqlı jumıslar usı usıldıń bólimleri esaplanadı.

Súwretlew- bul balalarda iskerlik haqqındaǵı túsiniklerdi payda etiw usılı. Súwretlewde iskerliktiń xarakterli belgileri dizimi beriledi. Bunda birinshi túsinikti payda etiw ushın yamasa ápiwayı xızmetlerdi úyreniwde oqıwshılar óz bilimleri hám tájiriybelerinen paydalana bilgenlerin qollanadı.

Sáwbet- bir tárepden aktivlikti asıradı, óz pikirin ayta biliwdi rawajlantıradı, ekinshi tárepden, oqıtıwshıǵa óz oqıwshılarını biliw, etilgen jumıslardı bahalawǵa járdem beredi. Sáwbet oqıtıwshınıń sorawı hám oqıwshılardıń juwabı formasında yamasa óz pikirin erkin baqalap ete biliw arqalı ótedi.

Túsindiriw- iskerlikke bolǵan sananı qarım-qatnastı rawajlandırıwdıń zárúriy usılı bolıp ol texnika detalin ashıp beriwge qaratılǵan.

Analiz etiw- sáwbetten, tek ol yamasa bul wazıypanı atqarǵannan keyin alıp beriliwi menen parıq etedi. Analiz bir tárepleme bolıwı da múmkin. Qashanda onı tek oqıtıwshı ótkergendegi yamasa óz-ara oqıwshılar qatnasıwında sáwbet formasında bolıwı múmkin. Ekinshi forması tálim hám tárbiya wazıypasın nátiyjeli sheshiw imkaniyatın beredi.

Buyrıq beriw- dene tárbiyasıda sózden paydalanıwda ayriqsha keń tarqalǵan usıl. Ol buyrıq formasında bolıp, iskerlikti tez orınlawǵa tırısadı. Áskeriy xızmette qollanılatuǵın sap buyrıqlar hám arnawlı arbitrler belgisi, start buyrıqları retinde hám basqalar. Orta mektep jasında bolǵan balalar menen islewde buyrıq berilmiydi, kishi mektep jasındaǵı balalar menen islegende shegaralanǵan halda qollanıladı.

Esaplaw - oqıwshılarǵa háreketlerin bir normada orınlawları ushın múmkinshilik jaratadı, intizamǵa shaqıradı. Dawıslı sanaw hám bir tárepleme (bir, eki, úsh, tórt) esap sanaw hám bir tárepleme kórsetiwi menen (bir, eki nápes alın nápesdi shıǵarıw) jáne bul asa shappat shertiw, dawıs shıǵarıp shertiw.

Kórsetpe beriw- bul texnikalıq hám taktik shınıǵıwlardı orınlawdı talap etiwi ushın qısqartirilǵan formadaǵı tapsırmalar. Bul oqıwshılarda wazıypalardı orınlaw múmkinshiligine isenimdi asıradı. Kórsetiw arqalı oqıwshılar anıq hám sheshiw usılın aladı, qátesin tuwrılaydı. Bunnan kóbirek oqıw shınıǵıw oyınlarında yamasa óz-ara baylanıslı taktik tayarlanıwda paydalanıladı. Kórsetpeli oyınlardı yamasa oyın -shınıǵıwlardı toqtatbasdan beriw múmkin.

Wazıypa sabaq yamasa oyın shınıǵıwı aldınan qoyılatuǵın wazıypalar názerde tutıladı. Wazıypa oyındı ótkeriwge qanday da ayriqsha gruppalı taktik háreketti orınlawda bir yamasa bir neshe qatnasıwshıǵa beriw múmkin.