Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

4.  Dialektologiyalıq  materiallardı  hújjetlestiriw. 
Bul  tarawda 
jáne  bir  juwapkershilikli  jumıstıń  biri  -  bul  dialektologiyalıq 
materialdı durıs hújjetlestiriw.  
Hár  bir  dialektlik  ózgeshelikke  bólek  anketa  toltırıladı. 
Dialektologiyalıq  materiallardı  anketaǵa  túsirmesten  aldın  júdá 
muqıyatlı túrde tayarlap alıw kerek. Dál aytılıwı, jiyi yamasa siyrek 
qollanılatuǵını, qanday adamlardıń (ǵarrı, jas) tilinde ushırasatuǵını 
130

---

haqqında  material  tolıq  bolıw  kerek,  gúmanlı  jeri  ábden  salıstırılıp, 
tekserilgeni  maqul.  Dialektlik  ózgeshelikler  (ásirese,  leksika  - 
semantikalıq,  grammatikalıq)  gáp  ishinde  kórsetiliwi  kerek,  bunısız 
sózlerdiń  ózine  tán  ózgesheliklerin  biliw  qıyın.  Geyde  bir 
ózgeshelikti tolıq kórsetiw ushın bir neshe gápti mısal etip beriwge 
tuwra  keledi.  Usınday  aldın  –  ala  tayarlıqtan  keyin  barıp  ǵana 
ózgeshelikti anketaǵa túsiriwge boladı. 
Anketada  joqarıda  aytılǵanlardan  basqa  dialektlik  material 
alınǵan  adamnıń  atı,  jası,  jınısı,  xızmeti,  bilimi,  jasap  tuǵan  jeri 
(rayon,  awıl)  otırıqshı  ma  yamasa  basqa  jaqtan  kelgen  be,  burın 
basqa  jaqta  bolǵan  ba,  qansha  waqıt  bolǵan,  ol  jerde  ne  menen 
shuǵıllanǵan hám t.b. tolıq túrde kórsetiliwi zárúr. 
Ulıwma  dialektler  menen  sóylesimlerdi  izertlewde  jergilikli 
jerdegi xalıqtıń tilinen tikkeley alınǵan materiallardan basqa xalıqtıń 
awızeki  ádebiyatınıń  nusqaları  (gúrriń,  ańız,  ápsana  hám  t.b.) 
jergilikli  jerden  shıqqan  shayır  -  jazıwshılardıń  shıǵarmaları, 
rayonlıq  gazetalarda  paydalanıladı.  Biraq,  olar  tiykarǵı  material 
bolıp tabılmaydı. Degen menen, jergilikli sóylesimdi jetik túsiniwge, 
til ózgeshelikleriniń qollanılıw shegarasın anıqlawǵa belgili dárejede 
múmkinshilik beredi. 
 
Sorawlar 
1.  Dialektologiyalıq  materialllardı  qanday  jastaǵı  adamlardan 
jazıp alıw kerek? 
2. Aymaqlardıń qashıqlıǵı neshe km bolıw kerek? 
3.  Dialektologiyalıq  materiallardı  jazıp  alıwda  nelerge  itibar 
beriw kerek? 
4.  Dialektologiyalıq  materiallardı  jazıwda  qanday  usıllardan 
paydalanıwǵa boladı?