Ўзбекистонреспубликаси олийваўртамахсустаълимвазирлиги термиздавлатуниверситети



Download 0,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet63/66
Sana12.02.2023
Hajmi0,84 Mb.
#910403
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   66
Bog'liq
tuban osimliklar

 
Ўқув машғулотини якунлаш боскичи: 
Ўқитувчи
10 минут
5.1. 
Талабалар билими тахлил килинади
 
5.2. 
Мустакил иш топшириклари берилади
5.3. 
Ўқитувчи ўз фаолиятини тахлил килади ва тегишли ўзгартиришлар киритади


82 
Лишайниклар организмларнинг ўзига хос гурухи бўлиб, танаси 2 хил 
компонетдан; яъни, автотроф фикибионт (гуиутлар) ва гетеротроф микобинот 
(замбурурлар) дан иборатдир. Улар биргаликда морфолоанатомик, физиологик, 
пиатомик, екологик ва сифат жихдтдан мустак,ил х,аёт кочирувчи замбурурлар ва 
сувутлардан фарк; к,иладиган, мгоиа симбиоз организм х;осил к,илади. 
Лешайникларнинг вегетатив танаси-та,ишми (катганаси) бошк,а тубан 
усимликларники каби барг, поя ва илдизга днфференцияланмаган (ажралмаган). 
Ранги турли иигментларга борлик, булиб, кулранг, яшил, кунрир, жигарранг, 
сарик;,к,орамтир ёки тусларга булиши мумкин. Купинча лишайникларни мохлар 
билан чалкаштирадилар, аммо улар типик яшил рангининг юкдиги ва танасининг 
о[)[ъанларга булинмаганлиги билан мохлардан фарк, к,илади. 
Лишайникларнинг икки хиллик табиати ХИХ асрнинг (Ю-йилларид немис 
ботаниги С. Швенденер томонидан очилган. Бундай тузилишнинг исботи 
сифатида куйидаги бплгиларни курсатиш мумкин. 1. лишайникларнинг морфоло-
анатомик тузилиши шуни курсатадики, уларнинг фикобионтлари сувутлардан, 
орасидаги рангсиз иплар, яъни микобинотлар еса замбурур гифларидан ташкил 
топган. 2. фикобинотлар билан микобинотлар уртасида генетик «локдларнинг 
юкдиги; 3. лишайниклартаркибидан сувути оки замбурурни алох,ида ажратиб 
олиши имконияти борлиги; 
сунъий мух,итда лишайниклартаркибидаги замбурур снораларидан ва алх,ида 
лишайникталломини х,осил к,илиш мумкин. 
Лишайникларнинг купчилик фитобинотлари яшил сувутларга, камрокдари еса, 
Кжҳц-яшил сувутларга тегишли. Лишайниклар таркибидаги сувутлар мустак,ил 
х,аёт кечирувчи сувутларга нисбатан анча узгаришларга учраган.масалан, 
лишайниклар каттанасидаги сувутларда шилимшик, жилдлар шаклланмайди. 
Запас озик, моддаларнинг тупланиши камаяди, хужайра х,ажми ортади. 
Лишайникларнинг калония ва ипсимон сувутлари купинча алохида хужайраларга 
ажралиб кетади. 
Лишайникларнинг яшил сувутлари требуксия- Тнебжухиа мелла Палмеллф 
глеоцистис- Глоеоцустис коккомицес- Cоццомйцес ва бошқа туркумлардан 
иборат. 
бўлиб, бир хужайрали микроскопик парчалар куринишида булади. Ипсимон яшил 
сувутларда лишайник каттатанасига яшил ранг берувчи Трентепоҳила кег 
тарк;алган. Бундан ташкдри Cладопҳориахам учрайди. Лишайник танасидаги 
яшил сувутлар оддий булиниш юли билан ёки она х,аужайра ичида автоспорала 
х,осил к,илиш юли билан купаяди. 
Кук яшил сувутлардан купинча (Ностоц, Анабаена, ГлоеоцапсаЧооцоццус, 
Стигонема колотрикс Cалотрих6 дихотрикс-Дичорих, хиелла Ҳуелла) ва 
бошк,алар учрайди.улар лишайниклар таркибидагармонлар ва споралар х,осил 
қилмайди. Лишайниклар каттанасидаги носток баъзида группа булиб 
жойлашадига хужайралар знжирига булинади, шилишик,сиз лишайникларда еса 
х,атто алох,ида хужайраларга булиниши мумкин. 
Сарик,-яшил (хар хил хивчинли) сувўтлардан фикобинот сифтида гетероккус-
Ҳетероцоццус туркуми вакиллари маълум. 


83 
Лишайникларнинг 90 % к,исми сув^ларнинг Требохиа, Третре-поҳила ёки Ноцтоц 
туркумларидан иборат. Лишайникларда сувз,оарнинг26-28 туркум вакиллари 
учрайди. Лишайниклар таркибидан ажратиб олингансувутлар, зооспоралар. 
Х,атто гометалар х,осил к,ила олиши, еркин яшай оладиган шаклларнинг ташк,и 
тузилишини, гормонларни ва спораларни тиклаши мумкин. Лишайникларда еркин 
х,олда маълум булмаган фикобинотлар хам мавжуд. 
Лишайникларнинг кўпайиши 
Лишайникларда кўпайишнинг уч хили, вегетатив, жинссиз ва жинсий кўпайиш 
усуллари кузатилади. Кўпайганда лишайникларнинг ўзи ёки факат микобинот 
кўпаяди. 
Кўп холларда вегетатив кўпайиш учрайди, бунда лишайник катта танаси ўзининг 
юқотган қисмини регенерация қилиши хусусиятга ега бўлади. Бу жараён катта 
тананинг фрагментларга бўлиниш ёки махсус тузулмалар-соредия илдизи ва 
лобулларга ажралиши орқали боради. 

Download 0,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   66




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish