Ўзбекистонреспубликаси олийваўртамахсустаълимвазирлиги термиздавлатуниверситети

3.3.
Умумий хулосалар чиқарилади ва туғрилиги текширилади
3.4. 
Умумий хулоса қилинади
Ўқитувчи – талаба
40 минут
19.
 
 Мустахкамлаш ва бахолаш боскичи 
 4.1. 
Берилган маълумотни талабалар томонидан узлаштирилганлигини аниклаш учун 
куйидаги саволлар берилади 
- Хлорелланинг тузилишини изоҳлаб беринг? 
- Хлорелланинг кўпайиш жараёни қандай кечади? 
4.2.
Энг фаол талабалар (бахолаш меъзони асосида) бахоланади 
 
Ўқитувчи
15 минут
20.
 
Ўқув машғулотини якунлаш боскичи: 
Ўқитувчи 10 минут
5.1. 
Талабалар билими тахлил қилинади
 
5.2. 
Мустакил иш топшириқлари берилади
5.3. 
Ўқитувчи ўз фаолиятини тахлил килади ва тегишли ўзгартиришлар киритади
 
 
ИШНИНГ БАЖАРИЛИШИ 
1
. Классификацияси билан танишиш 
 
Бўлим: Яшил сувўттоифалар - Члоропҳйта 
Туркум: Хлорелла - Члорелла 
2. Томизгич билан хлорелла бор бўлган банканинг сувдан бир томчи олиб,
буюм ойнасига қўйиб қоплагич ойнаси билан ёпиб хлореллани кўрамиз. 
Окульярда Хлорелланинг ҳужайраси силлиққобиқбилан ўралган, ичида 
косачасимон хроматофори ва ядроси кўринади. Ҳужайра қобиғи уч қаватдан 
иборат: ташқи қаватида спорополлениндан иборат бўлиб, ҳар хил
фермантларнинг 
таъсирига 
чидамли. 
Ички 
қавати 
целлюлозали
микрофибриллардан иборат. 
Хлорелла 
жинссиз 
кўпайгандаҳужайраларнинг 
ичи 
тўрт 
ёки
кўпроққисмларга ажралиб, автоспоралар ҳосил қилади ва она ҳужайрасининг 
ичидаёқҳужайра қобиғига ўралади. Она хужайрасини ёриб автоспоралар ташқи 
муҳитга чиқади. 
Сув тўрчаси (Ҳйдродистион) шарсимон шаклида чуқур сув ҳавзаларнинг 
тубида бўлади. У макроскопик 30 см. етадиган ценобиал сувўти бўлганлиги учун 
уни банкадан пинцет билан олиб Петри косачасига жойлаштирамиз. 
Микроскопнинг кичик обьективида унинг цилиндрсимон ҳужайралари ва бир
бири билан қўшилиб, тўрча ҳосил қилганлиги аниқ кўринади. Цитоплазмаси
ҳужайранинг деворларига яқин жойлашган, унинг ичида кўп ядроси ва тўрчали 
кўп тилакоидли хроматофор жойлашган. 
Тирик ҳужайрасида жинссиз кўпайишини кузатиш мумкин, унда
протоплазмаси бўлиниб, майда минглаб бир ядроли икки хивчинли зооспоралар 
ҳосил қилади. Улар маълум вақт она ҳужайранинг ичида ҳаракатланиб, 
кейинчалик хивчинларини ичига тартиб олади ўзи қобиқҳосил қилиб бир бири 
билан бирикади ва ёш тўрча ҳосил қилади. Сўнгра ҳужайрасини ёриб чиқиб, 
мустақил хаёт кечиришни бошлайди. Бу жараённи кузатиш анча вақт талаб 
этади. 

---

22 
Жинсий кўпайиш жараёни – изогамия. Икки хивчинли гаметалари
зооспораларгаўхшаб она ҳужайраларда ҳосил бўлади. Гаметалар она 
ҳужайрасининг 
деворидаги 
тешикдан 
чиқиб 
кетади. 
Ёруғлик
микроскопидақаралганда гаметалар бир хил тузулишга эга, лекин электрон 
микроскопда бир гаметани апекал қалпоқчаси борлиги бошқасида эса бу 
қалпоқчани йўқлиги кўринади. 
Гаметанинг қалпоқчаси найча қосил қилиб бошқа гаметага қўшилади ва 
зигота айланади. Зигота қалин қобиқли бўлиб, унда ёғ тўпланиб, гематохром 
билан тўққизил рангга бўялади. Аста секин зигота тиним даврига ўтади, кейин 
эса ядроси редукцион бўлиниб, тўртта йирик икки хивчинли зооспора ҳосил 
қилади. Зооспора маълум бир вақт сузиб, тўхтайди ва ҳар биттаси кўп бурчакли 
ҳужайра – полиэрга айланади. Полиэдр кўп ядроли бўлиб, унда икки хивчинли 
зооспоралар юзага келади ва бир-бири билан бирикиб, полиэдр қобиғидан чиқиб 
кетади. Йирик зооспоралар зиготадан униб чиқаётганда секин ҳаракатланади. 
Полиэдрда ёғ моддаси кўп бўлиб сувўтни тарқалишига хизмат қилади. Ундан 
ташқари полиэдрлар ноқулай шароитларда масалан: сув қуриганда зигота билан
биргаликда тиним даврини ўтайди. 
3. Микроскопда кўрганларини барчаси альбомга чизиб олинади. 
6-расм. Хлорелланинг умумий кўриниши ва 
автоспоралар хосил қилиши. 
7-расм. Сув тўрчанинг жинсий кўпайиш 
жараёни. 
7-расм. 1- Сув тўрчасини колонияси, 2- гаметаларнинг қўшилиши, 3-зигота, 4- зооспораларнинг ҳосил бўлиши, 5-
6-полиэдр ҳужайра ҳосил бўлиб, мейоз бўлиниб, зооспалар ҳосил қилиш,7- полиэдр ҳужайра ичида зооспоралар 
ёш сув тўрчасини ҳосил қилиши. 8- ёш сув тўрча.