Zbekiston xalqaro islom akademiyasi islom iqtisodiyoti va xalqaro munosabatlar fakulteti

3.Sun’iy monopoliya. Sun’iy monopoliyalar tabiiy va davlat monopoliyalarining birlashmasidir. Ular an'anaviy ma'noda tabiiy monopoliyalardir, ammo davlat tomonidan qayta amalga oshiriladi. Patentlar tabiiy bo'lmagan monopoliyaning yaqqol namunasidir. Xususiy firma yangi mahsulotni yaratadi. Bu bozorda mavjud bo'lgan narsalardan mutlaqo farq qilishi mumkin. Masalan ma’lum bir kasallikning ta'sirini qaytaradigan yangi tibbiy dori. Iste'molchidan boshqa tanlov imkoniyati mavjud emas. Shunday qilib, ushbu dori bozorda monopoliyaga ega. Bu tabiiy ravishda sodir bo'ladi, chunki bu bozorda birinchi va yagona mahsulot. Biroq, ushbu mahsulotga patent tizimi orqali sun'iy ravishda monopoliya berilgan. Muayyan vaqt davomida mijozlar sotib oladigan yagona mahsulot bo'ladi.

Monopoliya asosan ma’lum bir hududda o’z qudratiga tayangan holatda faoliyat yuritadi. Lekin ba’zi firmalar dunyo bo’yicha o’z kuchlarini ko’rsatgan holda, yakkahokimlik qilishga harakat qilishadi. Va biz hozirda buni amalda yetarlicha darajada olib ketayotgan,va hatto buni seziltirmaslikni eplay olgan quyidagi kuchli o’nta monopol kompaniyalar¹⁹ni birma-bir ko’rib chiqamiz.